غزل خوانی و جایگاه آن در فرهنگ موسیقایی ایران

غزل‏خوانی، که در محافل رسمی بیشتر با نام «کوچه‏باغی» یا با نام خودساخته «بیات تهران» شناخته شده است، نوعی آواز با وزن آزاد بر روی اشعار شعرای فرهنگ شفاهی، و گاه شعرای کلاسیک است که به‏ویژه در تهران و شهر ری خوانده می‏شود. جایگاه این آواز در فرهنگ موسیقایی رسمی به طور وسیعی متاثر از جایگاه اجراکنندگان آن در جامعه است که غالبا به قشری که به نام های مختلف، مثل داش، داش مشدی، گردن کلفت، جاهل و غیره خوانده شده، تعلق دارند. این قشر فرهنگی‏ اجتماعی، همواره نماینده ی دو خصلت متضاد بوده و با نوسان میان جوانمردی و اوباشی گری، گاه احترام و گاه انزجار افراد جامعه و تقریبا همواره، سوءظن و بی اعتمادی آنها را برانگیخته است. غزل‏خوانی، درواقع مانند چهارپاره‏خوانی با وزن آزاد در مناطق مختلف ایران، نوعی شعرخوانی ملحون است که، به‏علت پیوندش با سنت شاعری در فرهنگ ایرانی، نمادی از فرهیختگی در دل فرهنگ عامیانه یا مردمی به حساب می‏آید و به این ترتیب، حداقل برای گردن‏کلفت‏های خوش‏نام و جوانمردی که از این هنر بهره‏مندند، مایه تشخص و تمایز اجتماعی است. این نوع آواز، از یک فرم ترکیبی معین تبعیت می‏کند و از نظر نظام موسیقایی، وابسته به نظام موسیقی کلاسیک ایرانی است، اما از پیچیدگی های فنی آواز کلاسیک بهره نمی‏برد.