دام های اجتماعی و مسئله اعتماد

موضوع محوری در کتاب دام های اجتماعی و مسئله اعتماد، بررسی چرایی تفاوت سطوح سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی در کشورهای مختلف است و این که کدام دولت ها در ایجاد آن می توانند موفق باشند. اعتماد اجتماعی از بنیان های ثبات، امنیت، انسجام، همبستگی و پیشرفت کشورهاست و ضعف و قوت آن در جامعه می تواند به فروپاشی یا تعالی ملت دولت ها بینجامد. روثستاین(1954) در این کتاب با شیوه و رویکردی متفاوت با زتومکا (1944) در کتاب ارزشمند اعتماد، نظریه جامعه شناختی موضوع اعتماد و بی اعتمادی را مطرح می کند. هدف زتومکا ارائه تعریفی نظری و تبیینی تازه و چنان که خود می گوید، تفسیری نظام مند از مفهوم اعتماد است و این کار را با توجه به تحول پارادایمی که در نظریه های جامعه شناسی از توجه به ساختار و انگاره های سخت به فرهنگ و متغیر های نرم رخ داده است، به خوبی انجام می دهد. وی به دنبال تعیین جایگاه مولفه اعتماد در مناسبات اجتماعی از منظری نظری است. اما روثستاین در کتاب خود مفهوم اعتماد را در چارچوب برنامه عمل اجتماعی مورد کنکاش قرارمی دهد، بی آن که از بار نظری مباحثی که مطرح می کند، کاسته شود. این که بی اعتمادی چگونه در یک اجتماع جوانه می زند و گسترش پیدا می کند و اعتماد را با چه سازوکار و رویکردهایی می توان در جامعه بازتولید کرد. وی در مورد نکته اخیر، یعنی بازسازی اعتماد اجتماعی، دیدگاهی خاص و متفاوت ارائه می کند. در باور روثستاین (و به استناد یافته های پژوهشی اش)، سطح اعتماد اجتماعی مردم را نمی توان به فعالیت شان در انجمن و نهادهای داوطلبانه نسبت داد. به عبارت دیگر، فعال شدن مردم در نهادهای مدنی، اعتماد آن ها به دیگران را افزایش نمی دهد. وی می کوشد از طریق سروته کردن منطق علی، معمای سرمایه و اعتماد اجتماعی را حل کند: استدلال اصلی این است که اعتماد اجتماعی «از پایین» تولید نمی شود بلکه «از بالا» تولید می شود. دقیق تر این که، نوع خاصی از نهادهای سیاسی هستند که اعتماد تولید می کنند. نهادهای حکومتی و راهبردهایی که برابری سیاسی، حقوقی و اجتماعی تولید می کنند و بر اصول انصاف، صداقت و بی طرفی بنا شده اند، اعتماد به بار می آورند. مطالعات تجربی نشان می دهد کشورهایی که فساد اندک دارند همان هایی هستند که سطوح بالایی از اعتماد دارند.