تولید دانهال های سرخدار (Taxus baccata L.) از طریق کشت درون شیشه ای و نجات جنین

سرخدار یکی از معدود گونه های سوزنی برگ بومی ایران است که از آستارا تا علی آباد کتول پراکنش دارد. این گونه از نظر حفظ ذخایر ژنتیکی، مصارف دارویی (درمان سرطان های ریه، مثانه، سینه، رحم و بیماری ایدز) و غیره دارای ارزش بسیار می باشد که در حال حاظر به دلیل داشتن بذوری با دوره خفتگی طولانی، رشد بطئی، بهره برداری غیرمجاز و سایر عوامل مخرب در معرض خطر انقراض قرار دارد. لذا به منظور حفظ رویشگاه های موجود و گسترش آن، تولید نهال سرخدار از طریق کشت جنین در شرایط درون شیشه ای مورد بررسی قرار گرفت.
بذور پس از جمع آوری از توده های طبیعی سرخدار در منطقه افراتخته، به دو دسته رسیده و نارس تقسیم و سپس به مدت نه ماه در لایه های ماسه و در حرارت پائین استراتیفه شدند. سپس بذور به مدت 48 ساعت در آب روان خیسانده و ضدعفونی شدند. هفت تیمار مختلف برای ضدعفونی بذر ها اعمال گردید. در این بررسی رویان بذور استریل شده از آندوسپرم جدا شده و در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) که توسط اسید اسکوربیک (mg/l 100،50)، کازئین هیدرولیزات (mg/l 100،50)، عصاره مخمر (g/l 1، 5/0) و زغال فعال 2% غنی شده بود، کشت شد. به دلیل کندی رشد سرخدار، تامین مواد غذایی و محیط کشت، جنین های روئیده شده به طور مرتب هر دو هفته یکبار واکشت (Subculture) شدند. تجزیه و تحلیل داده ها توسط آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون دانکن انجام شد.
نتایج بررسی نشان داد استفاده از آب اکسیژنه 10% به مدت 15 دقیقه و اتانول 70% به مدت یک دقیقه، مناسبترین تیمار برای سترون سازی بذور بوده است بطوریکه در این تیمار هیچ گونه عفونتی مشاهده نشد. سایر نتایج نشان داد که جنین ها در مدت حدود ده روز شروع به جوانه زنی کردند. بیشترین درصد جوانه زنی و رویش نهال های نرمال به تیمار اول تعلق داشت که شامل بذور رسیده بوده و محیط کشت (MS) توسط اسید اسکوربیک و کازئین هیدرولیزات 100 میلی گرم در لیتر، مخمر 1 گرم در لیتر و زغال فعال 2% غنی شده بود.
با استفاده از جنین بذور رسیده در محیط کشت MS حاوی اسید اسکوربیک و کازئین هیدرولیزات 100 میلی گرم در لیتر، مخمر 1 گرم در لیتر و زغال فعال 2% به راحتی نهال های زیادی به دست آمده است. ضمن اینکه نگه داری بذور در رطوبت بالا و حرارت پائین (استراتیفه سرد)، نقش مهمی در تکامل جنین سرخدار و رویش آن دارد. لذا پیشنهاد می شود که در کلیه بررسی های مربوط به بذر این گونه، چه در شرایط درون شیشه ای و چه در شرایط طبیعی از این تکنیک استفاده شود.