بررسی حکمتهای اخلاقی در تاریخ بیهقی و تطبیق آن با ضرب المثلهای پارسی و عربی

در میان منابع تاریخی نباید از ارزش آثاری غافل شد که در عین گزارش وقایع تاریخی به تاملات خردمندانه و عبرت اندوزی هایی آراسته اند که تاثیر مثبت آن بر زندگی انسان و اصلاح شخصیت افراد انکارناشدنی است. تاریخ بیهقی از ارزنده ترین این آثار است که اندوخته بزرگی از امثال و حکم دارد و نویسنده آن کوشیده است با بهره گیری از حکمت ها در پایان رویدادها و حوادث تاریخی، اثر خویش را وسیله ای برای روشنگری انسان ها قرار دهد. بسامد بالای واژگان عربی در پند و اندرزها از مهم ترین ویژگی های قابل بررسی در تاریخ بیهقی است که می توان آن را نتیجه نظر داشتن نویسنده به حکمت ها و ضرب المثل های عربی دانست. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی، پس از بررسی هدف بیهقی از آوردن حکمت های اخلاقی و تحلیل آن ها و دسته بندیشان به دعوت به فضایل و دوری از رذایل، این حکمت ها را با ضرب المثل های فارسی و عربی تطبیق داده ایم تا از یک سو تسلط بیهقی بر زبان پارسی و آگاهی کم نظیر وی از زبان عربی را بنمایانیم و از سوی دیگر تلاش او را برای به خدمت گرفتن ادب خویش در جهت رشد شخصیتی انسان ها و سوق دادن آن ها به سوی کمال طلبی ارج نهاده و تحلیل کنیم. باشد که از رهاورد آن بر ارزش اخلاقی ادبی یکی از گرانسنگ ترین شاهکارهای میراث ادب پارسی صحه گذاشته و راه را برای پژوهش های بعدی در این زمینه هموار سازیم.