پیش نگری کمی اثرات محتمل تغییر اقلیم بر تاریخ و ریسک خسارت رخداد یخبندان دیررس بهاره طی قرن بیست و یکم در ایران

یخبندان دیررس بهاره یک پدیده زیان بخش اقلیمی است که بر اقتصاد کشاورزی به ویژه تولید محصولات زراعی و باغی تاثیر می گذارد. از طرفی مسلم است که نحوه بروز این پدیده در شرایط تغییر اقلیم و گرمایش زمین دستخوش تغییر خواهد شد. بررسی حاضر به منظور کمی سازی این تغییرات با استفاده از مدل گردش عمومی جو CGCM3 تحت سناریوهای انتشار A2 و A1B و روش ریزمقیاس نمایی آماری شبکه عصبی مصنوعی (ANN) به انجام رسیده است. برای این منظور ابتدا داده های دمای کمینه روزانه 50 ایستگاه هواشناسی، معرف اقلیم های گوناگون کشور، از بدو تاسیس تا سال 2010 گردآوری و کنترل کیفی شد. بررسی روند تغییرات میانگین منطقه ای سالانه دمای کمینه روزانه در ایران در دوره 2010-1961 افزایش معنی دار 0/3 درجه سانتی گراد در هر ده سال را مشخص می سازد. همچنین عقب رفت معنی دار 1/4 روز در هر دهه در تاریخ وقوع یخبندان دیررس بهاره صفر درجه در همین دوره به ویژه پس از دهه 80 میلادی با اطمینان 95 درصد نیز دیده می شود. در ادامه معادلات سه بعدی توزیع فضایی ریسک و تاریخ رخداد یخبندان دیررس بهاره برای آستانه دمایی صفر درجه تعیین و نقشه آن ها با تفکیک 1 × 1 کیلومتر و با دقت 50 ایستگاه در سطح کشور در محیط GIS و به روش ایجاد لایه تصحیح خطا چه در دوره تاریخی و چه در دوره آینده (جمعا 14 نقشه) ترسیم گردید و مساحت پهنه های کم، متوسط، پر و بسیار پرخطر و همچنین بازه های زمانی رخداد یخبندان دیررس بهاره مشخص شد و سپس اختلافات در تغییر مساحت های تحت پوشش هر پهنه تعیین و به طور کمی مقایسه گردید. در دید کلی بر اساس نتایج به دست آمده، یخبندان های دیررس بهاره با گذشت زمان بر اساس هر دو سناریو زودتر اتفاق خواهد افتاد. پهنه هایی از کشور که تاریخ رخداد آخرین یخبندان آن بین 10 آذر تا 10 دی اتفاق می افتد و در حال حاضر 1.83 درصد سطح کشور را پوشش می دهد در اواخر قزن در شرایط سناریوی A1B، 13.91 و در شرایط A2، 12.84 درصد مساحت ایران ار فرا می گیرد. همچنین گستره هایی که آخرین یخبندان بهاره آن ها بین 10 فروردین تا 10 اردیبهشت است و در حال حاضر 21/47 درصد مساحت کشور را در قلمرو خود دارند در اواخر قرن تحت همین سناریوها به ترتیب به 8/29 و 9/15 درصد کاهش می یابند. به علاوه در دهه های آتی با ریسک کمتر رخداد پدیده یخبندان دیررس بهاره مواجه خواهیم بود.