بررسی اثر متقابل دما و شوری بر جوانه زنی بذر جمعیت های مختلف درمنه دشتی

با وجود شرایط سخت و شکننده بوم شناختی (اکولوژیکی) در مناطق شور، گیاهانی وجود دارند که می توانند این شرایط را تحمل کرده و برای تولید مواد غذایی، دارویی و علوفه ای در اراضی شور مناسب باشند. قابلیت زنده ماندن گیاهان در شرایط نامساعد محیطی نیز می تواند در پراکندگی بوم شناختی و توسعه کشاورزی در نواحی خشک، نیمه خشک و شور دارای اهمیت باشد. بنابراین باید با کشف جنبه ها و برتری های نهفته در دل شورزار، در جهت بهره برداری و پایداری محیط زیست گام برداشت که در این زمینه گیاه دارویی و مرتعی درمنه دشتی می تواند یکی از گیاهان مناسب در این زمینه باشد.
به منظور بررسی ویژگی های جوانه زنی جمعیت های مختلف بذر درمنه دشتی (Artemisia sieber Besser subsp. sieberi)، بذر این گیاه از رویشگاه های قم، کرج و تهران گرد آوری و در آزمایشگاه های موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع در سال 1390 ارزیابی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل بذر سه جمعیت (قم، کرج و تهران)، سه دما (10، 25 و 30 درجه سلسیوس) و چهار سطح شوری (0، 100، 200 و 300 میلی مولار از منبع کلرید سدیم) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، نسبت ریشه چه به ساقه چه و شاخص طولی بنیه بذر بود.
نتایج و بحث: نتایج مقایسه میانگین اثر متقابل جمعیت × دما نشان داد که بیشترین درصد جوانه زنی (58/35%) از بذر جمعیت قم × دمای 10 درجه سلسیوس و بیشترین طول ساقه چه (23/1 سانتی متر) از بذر جمعیت تهران × 10 درجه سلسیوس به دست آمد. در تیمار اثر متقابل جمعیت × شوری، بیشترین درصد جوانه زنی (66/68%) مربوط به تیمار بذر جمعیت تهران × 0 میلی مولار شوری و بیشترین طول ساقه چه (52/3 سانتی متر) نیز مربوط به تیمار بذر جمعیت قم × 0 میلی مولار بود. در اثر متقابل دما × شوری، بیشترین درصد جوانه زنی (55/60%) در تیمار 25 درجه سلسیوس × 0 میلی مولار شوری و بیشترین طول ساقه چه (48/2 سانتی متر) نیز در تیمار 30 درجه سلسیوس × 0 میلی مولار شوری به دست آمد.نتایج نشان داد که جمعیت های مختلف درمنه دشتی واکنش های متفاوتی به سطوح مختلف شوری و دماها داشتند، که علت اصلی این تفاوت ها می تواند ناشی از تاثیر رویشگا ه بر پایه های مادری در سالیان متمادی، شرایط خاک رویشگاه و نیز شرایط آب و هوایی رویشگاه در سال گرد آوری بذر و زمان پر شدن و رسیدگی بذر باشد. با توجه به اختلاف بیش از 10% جوانه زنی بین جمعیت های استفاده شده در تحقیق و تنوع اقلیمی ایران، نیز پراکنش گسترده درمنه دشتی در بیشتر استان ها، به نظر می رسد با بررسی جمعیت های بیشتر می توان افزون بر شناسایی توده های متحمل تر نسبت به شوری، گیاهان با کیفیت متفاوت به لحاظ دارویی و مرتعی نیز شناسایی کرد. به طورکلی استفاده از دمای 25 درجه سلسیوس دمای مناسبی تشخیص داده شد. و به رغم تحمل شوری توسط درمنه دشتی، در شرایط بدون تنش بیشترین درصد جوانه زنی رخ داد که نشان می دهد درمنه دشتی یک گیاه شورپسند اجباری نمی باشد.
نتایج کلی تحقیق هم چنین نشان داد که اثرگذاری شوری و دما توام بروز می کند، بنابراین به نظر می رسد، در مدیریت کشت زمین های شور، افزون بر گیاهان مقاوم به شوری، می توان از گیاهان متحمل با دوره رشد به نسبت کوتاه یا متحمل به سرما استفاده کرد، تا در شرایط جوی خنک تر در آغاز و پایان فصل های رشد (بهار و پاییز) گیاه بتواند به آسانی رشد و نمو کرده و چرخه زندگی خود را به پایان برساند. با توجه به گسترش درمنه دشتی در رویشگاه های مختلف کشور و ارزش دارویی و مراتعی آن و نیز نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان گفت، درمنه دشتی یکی از گیاهان با ظرفیت تحقیقاتی و کاربردی بالاست و برنامه ریزی و اجرای تحقیقات تکمیلی و جامع تری روی این گونه ضرورت دارد.