بررسی تاثیرکشت مخلوط درون گونه ای ارقام شبدر ایرانی(Trifulium resupinatum) بر عملکرد کمی و کیفی علوفه

کشت مخلوط به عنوان نمونه ای از نظام های پایدار در کشاورزی هدف هایی چون ایجاد تعادل بوم شناختی (اکولوژیک)، بهره برداری بیشتر از منابع، افزایش کمیت و کیفیت محصول و کاهش آسیب و زیان آفات، بیماری ها و علف های هرز را دنبال می کند. شبدر ایرانی ( Trifolium resupinatum L.)گیاهی است یک ساله و پاییزه ، بومی آسیای صغیر و ایران که دارای اکوتیپ (بوم جور)های زودرس (یک چین) و دیررس (چند چین) می باشد. یکی از روش های جدید در کشت مخلوط، کشت مخلوطی از رقم های مختلف یک گونه است که موجب افزایش عملکرد نیز می شود ولی در این زمینه به ویژه در مورد شبدرها بررسی های اندکی صورت گرفته است. هدف از انجام این آزمایش، بررسی تاثیر کشت مخلوط رقم های زودرس و دیررس شبدر ایرانی بر عملکرد کمی وکیفی علوفه و تعیین بهترین میزان بذر و نسبت اختلاط بذر آنها در منطقه کرج می باشد.
به منظور ارزیابی تاثیر کشت مخلوط درون گونه ای رقم های زودرس(یک چین) و دیررس (چند چین) شبدر ایرانی بر عملکرد کمی و کیفی علوفه، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار درموسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و به مدت دو سال زراعی(93 – 1392 و 94-1393) اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل نسبت اختلاط بذر در پنج سطح (100-0، 0-100، 50-50، 60-40 و 40-60 درصد) و میزان بذر در سه سطح (10، 15 و 20 کیلو گرم بذر در هکتار) بود.
نتایج و بحث: تجزیه مرکب نشان داد اثرهای اصلی سال، میزان بذر و نسبت اختلاط بذر بر عملکرد علوفه تر و خشک و درصد پروتئیین در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. برهمکنش میزان بذر× نسبت اختلاط بذر تنها برای صفت درصد پروتئین علوفه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. میزان بذر 15 کیلو گرم بذر در هکتار به همراه نسبت اختلاط60-40 (40 درصدکشت شبدر رقم چند چین+ 60 درصد شبدر رقم یک چین) بیشترین علوفه تر (19/68 تن در هکتار) و علوفه خشک ( 02/12 تن در هکتار ) را تولید کرد. کمترین عملکرد علوفه تر و خشک به ترتیب 52/42 و 18/5 تن در هکتار، مربوط به میزان بذر10 کیلوگرم در هکتار و نسبت 100-0 (کشت خالص رقم یک چین) بود. نتایج تجزیه کیفی علوفه نشان داد که بیشترین میزان پروتئین (77/24 درصد) از میزان بذر 10 کیلوگرم در هکتار و نسبت 0- 100 (کشت خالص رقم چند چین) به دست آمد. بیشترین نسبت برابری زمین برای علوفه خشک )85/2 =(LER از ترکیب اختلاط 60-40 (40 درصد رقم چند چین+ 60 درصد رقم یک چین) به دست آمد. بیشترین نسبت برابری زمین برای درصد پروتئین علوفه )17/2 =(LER از نسبت 40-60 ( 60 درصد رقم چند چین+ 40 درصد رقم یک چین) و میزان بذر 15 کیلوگرم بذر در هکتار به دست آمد و از این مدل کشت مخلوط شبدر می توان به عنوان یک راهکار بوم شناختی در افزایش تولید علوفه در نظام های زراعی مبتنی بر کشت شبدر استفاده کرد.
نتایج این تحقیق نشان داد رقم های زودرس (یک چین) به علت سرعت رشد بالا و استفاده بهینه از منابع آب و خاک و تولید زیست توده (بیومس) بیشتر می توانند در کشت مخلوط با رقم های دیررس (چند چین) تولید علوفه را در واحد زمان و مکان افزایش دهند. و از این مدل مخلوط می توان به عنوان یک راهکار بوم شناختی در افزایش تولید علوفه در نظام های زراعی مبتنی بر کشت شبدر در کشور بهره برد.