کارآیی ماخار در مدیریت علف های هرز کشتزارهای کلزا (Brassica napus L.)

کشت کلزا مورد توجه قرار گرفته و سطح زیر کشت آن رو به افزایش است. به طور معمول علف های هرز باعث آلودگی کشتزارهای کلزا می شوند که از مهم ترین عامل های محدود کننده عملکرد آن هستند. علف های هرز با کلزا برای منابع سطح خاک و زیر آن رقابت می کنند. مدیریت علف های هرز کلزا به طور معمول با استفاده از روش های مکانیکی، شیمیایی، زراعی و زیستی (بیولوژیکی9 انجام می شود. تلفیق این روش ها بازده (راندمان) کنترل علف های هرز را افزایش می دهد. تلفیق ماخار با روش های شیمیایی و مکانیکی در کشت کلزا روشی کارآمد می تواند باشد، زیرا ماخار به علف های هرز اجازه می دهد که در کاه و کلش و یا زمین کولتیواتور زده شده جوانه بزنند و پس از آن می توان آنها را با شخم و یا علف کش پیش از کاشت کلزا از بین برد. هدف از این آزمایش بررسی تاثیر تلفیق روش های زراعی با روش های مکانیکی و شیمیایی روی کنترل علف های هرز کلزا بود.
پژوهشی با 12 تیمار در 3 تکرار به صورت کرت های خردشده در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 88-1387 در داراب فارس و صفی آباد دزفول اجرا شد. عامل اصلی (روش کنترل علف هرز) در شش سطح عبارت بودند از: 1- ماخار+ کنترل مکانیکی علف های هرز سبزشده، 2- ماخار+ علف کش ترفلان (تریفلورالین EC48%) پیش از کشت به میزان2 لیتر در هکتار و برگرداندن خاک دارای علف هرز سبزشده + علف کش گالانت سوپر (هالوکسی فوپ آرمتیل استر EC10.8%) به میزان 75/0 لیتر در هکتار در هنگام 5-3 برگی باریک برگ ها و در مرحله روزت (وردمانی) کلزا، 3- ماخار+ (کنترل شیمیایی علف های سبزشده) علف کش گراماکسون (پاراکوات SL20%) به میزان 3 لیتر در هکتار در مرحله روزت کلزا، 4- علف کش ترفلان پیش از کشت به میزان 2 لیتر در هکتار+ گالانت سوپر 75/0 لیتر در هکتار در هنگام 5-3 برگی باریک برگ ها، 5- شاهد بدون کنترل علف هرز و 6- شاهد کنترل کامل علف هرز (وجین دستی علف های هرز هر دو هفته یکبار). عامل فرعی تاریخ کاشت در دو سطح 1- کاشت در نخستین تاریخ توصیه شده و 2- کاشت در آخرین تاریخ توصیه شده بود.
نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در داراب فارس نخستین تاریخ کاشت توصیه شده، مناسب ترین تیمار از نظر عملکرد و کنترل علف هرز بود، ولی در صفی آباد دزفول در هر دو تاریخ کاشت میزان عملکرد و کنترل علف های هرز یکسان بود. در داراب فارس در تاریخ کاشت اول، تیمارهای ماخار+ کنترل مکانیکی علف های هرز (2145 کیلوگرم در هکتار) و ماخار+ پاراکوات (1875 کیلوگرم در هکتار) مناسب ترین تیمارها و تیمار ترفلان+ گالانت سوپر (1066 کیلوگرم در هکتار) نامناسب ترین تیمار از نظر عملکرد دانه کلزا بود. کنترل علف های هرز نیز همین روند را در آنها نشان داد. در صفی آباد دزفول عملکرد دانه کلزا در تیمارهای دارای ماخار (میانگین 2300 کیلوگرم در هکتار) و یا علف کش (2128 کیلوگرم در هکتار) با تیمار بدون کنترل علف هرز (2242 کیلوگرم در هکتار) و یا تیمار دارای کنترل علف هرز (2634 کیلوگرم در هکتار) اختلاف معنی داری نشان ندادند. این روند در مورد کنترل اکثر علف های هرز کلزا هم صادق بود.
به نظر می رسد که کاشت کلزا در زمان مناسب برای این گیاه با توسعه برگ ها در مراحل اولیه رشد و ایجاد تاج پوشش (کانوپی) گسترده و سایه اندازی روی علف های هرز همراه است که با این ویژگی می تواند با علف های هرز رقابت کند و حتی به کنترل علف های هرز نیاز نباشد. با این حال در هنگامی که کلزا نتواند این توان رقابتی را نشان دهد، تلفیق ماخار با روش های شیمیایی و یا مکانیکی درکنترل علف های هرز کلزا کارآمد خواهد بود.