انگیزش و تربیت اخلاقی در نظام مالیاتی اسلام

یکی از جنبه های برجسته در مالیات های اسلامی نظیر خمس و زکات استفاده از سیستم داوطلبانه در انگیزش، محاسبه و پرداخت است. در مقابل در مالیات های متعارف به طور عمده از چارچوب های کنترلی و تشویقی – تنبیهی برای انگیزش، محاسبه و دریافت آن استفاده می شود. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به بررسی میزان توجیه پذیری این دو نوع سیاست گذاری مالیاتی می پردازیم و این سوال را مطرح می کنیم: آیا باید در مالیات های اسلامی نیز از سیاست های کنترلی و تشویقی و تنبیهی متعارف استفاده کرد؟ فرضیه مقاله این است که اخلاق، نقشی محوری در مالیات های اسلامی ایفا می کند و استفاده از سیاست های کنترلی و تشویقی- تنبیهی می تواند موجب هزینه هایی چون کاهش انگیزش درونی و کاهش اثربخشی مالیات های اسلامی در رشد اخلاقی شود. یافته های این مقاله که به روش کتابخانه ای و تحلیلی انجام گرفته نشان می دهد که استفاده از سیاست های شدید کنترلی و همچنین نظام تشویق و تنبیه متعارف می تواند از دو طریق انگیزه های درونی و اخلاقی برای پرداخت مالیات را تحت تاثیر قرار دهد. سیاست های کنترلی از طریق کاهش حس اعتماد و سیاست های تشویقی و تنبیهی مالی از طریق تغییر ذهنیت نسبت به بازار مبادله بر اخلاق مالیاتی اثر منفی می گذارند. به نظر می رسد که تلاش اسلام برای گسترش سیستم خوداظهاری، مصرف مالیات در محل جمع آوری، انعطاف پذیری میزان مالیات، ضرورت قصد قربت هنگام پرداخت مالیات و تاکید بر ابعاد تربیتی مالیات حاکی از توجه اسلام به آثار منفی سیاست های کنترلی و تشویقی- تنبیهی بر اخلاق مالیاتی است.