تحلیل و پیش بینی ساختار فضایی منطقه کلانشهری مشهد طی دوره 1420-1375

در چند دهه ی اخیر مناطق کلانشهری کشور دچار تغییر و تحولات گسترده ای شده اند. منطقه کلانشهری مشهد نیز به عنوان یکی از مهمترین قطبهای توسعه در شرق کشور در حال تجربه این تحولات می باشد. این منطقه با بیش از سه میلیون نفر جمعیت، از عدم تعادل فضایی، پراکنده رویی و تمرکز شدید رنج می برد. پیامد منطقی این تمرکز، رشد کالبدی شهر مرکزی، پدیدار شدن نابرابری های اجتماعی و اقتصادی، تخریب اراضی سبز و کشاورزی، بورس بازی زمین و رانت خواری، آسیب های اکولوژیکی و... می باشد. از این رو تحلیل و پیش بینی ساختار فضایی یکپارچه در این منطقه ضرورت دارد. برای این منظور با تکیه بر بعد ریخت شناسی ساختار فضایی، ابتدا تغییرات کاربری اراضی برای دو دوره 1405 و 1420 شبیه سازی می شود. در گام دوم، با استفاده از سه شاخص توزیع، خوشه بندی و تجمع، بر پایه داده های پیش بینی شده جمعیت در سال های مزبور، سیمای فضایی منطقه ترسیم می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد که روند تغییرات به سمت از بین رفتن هر چه بیشتر اراضی کشاورزی و مراتع پیش می رود، به طوری که در سال 1405 مساحتی معادل 247 کیلومترمربع به مساحت اراضی ساخته شده در سال 1390 اضافه می شود، در سال 1420 این رقم به 1004 کیلومترمربع می رسد. نتایج حاصل از تحلیل داده های جمعیت و اشتغال بر اساس سه شاخص مزبور، نیز حاکی از پیش رفتن منطقه به سوی قطبیت بیشتر است. لذا لازم است نظام مدیریت منطقه ای در راستای جلوگیری از تحقق این پیامدها تمهیدات لازمی بیندیشد.