مروری بر اندیشه سیاسی سید حسین نصر از گذشته تا امروز

دکتر سیدحسین نصر از فیلسوفان و اندیشمندانی است که با حکومت پهلوی همکاری داشت و به یکی از رجال آن دوره تبدیل شد. او به یکی از خاندان های اشراف دوران قاجار و پهلوی تعلق داشت که این وضعیت در زندگی و اندیشه سیاسی او تاثیر مستقیمی داشت. نصر در طول زندگی سیاسی خود تلاش کرد اندیشه سیاسی اش را در تثبیت و تقویت حکومت پهلوی به کار گیرد. اندیشه سیاسی نصر از گونه های «محافظه کاری سنتی» است. نظام سیاسی مورد نظر او «سلطنت اسلامی» است و نصر با الگوگیری از نظام سیاسی صفویه و آرمانی دانستن سبک زندگی آن دوره به دنبال بازتولید آن فرهنگ و سیاست در عصر جدید بود. نصر به مثابه یک محافظه کار سنتی تمام عیار پیش از هر چیز در پی احیای نظام معرفتی سنتی بود. او بخش مهمی از زندگی اجتماعی و سیاسی خود را در این راه صرف کرد. او که از فیلسوفان شناخته شده سنت گرا است به تاریخ علم و فلسفه در تمدن ایران و اسلام علاقه زیادی نشان داد و بخشی از آثار او به معرفی این فلسفه و نظام معرفتی تعلق گرفت. اندیشه سیاسی نصر یک اندیشه نخبه گرایانه و الیگارشیک است که با توده ای کردن سیاست از هر نوع آن مخالف است. با وجود این نصر بیش از هر اندیشه ای با اندیشه ها و نحله های چپ مخالف است. در اندیشه سیاسی او مساوات طلبی، دمکراسی خواهی و آزادی طلبی که همگی از آثار مدرنیته معرفی می شوند جایی ندارند. از این منظر، جامعه همواره سلسله مراتبی و دارای «وحدت اندام وار» است که هر کس در جایی که باید باشد هست. این اندیشه از «فرهنگ والا» که خاستگاهی سنتی دارد دفاع کرده و به نقد فرهنگ توده ای که زاییده مدرنیته است می پردازد. نصر با ناسیونالیسم باستان گرایانه پهلوی نیز مخالف بود و به جای آن نوعی از وطن پرستی سنتی و تمدنی را پیشنهاد می کرد که رویکردی فرهنگی داشت و به لحاظ جغرافیایی وسیع تر و شامل گستره تمدن ایران اسلامی بود. پس از انقلاب اسلامی و فروپاشی نظام دو قطبی جهان در یک دهه بعد، نصر همین برداشت از وطن گرایی را دوباره مطرح کرد. او از منتقدان نظریه «برخورد تمدن ها» بود و اعتقاد داشت که فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی در دوره جدید نیز که رو به سوی نظم نوین جهانی دارد قادر به حفظ خویش است.