ارزیابی روابط خویشاوندی، ساختار و تمایز ژنتیکی مار کبرای خزری (Naja oxiana Eichwald 1831) در ایران با استفاده از نشانگر میتوکندریایی دی لوپ

روابط خویشاوندی مار کبرای خزری (Naja oxiana)، به عنوان شرقی ترین گونه از زیر جنس Naja دارای ابهامات زیادی است. هدف از این مطالعه بررسی روابط تکاملی، تنوع، تغییرات و ساختار ژنتیکی کبرای خزری در جمعیت های شمال و شمال شرقی ایران بوده است. بدین منظور تعداد 19 نمونه از این گونه در زیستگاه های طبیعی آن ها در شمال شرقی (استان خراسان رضوی و خراسان شمالی) و شمال (استان گلستان) صید و تعداد پنج تا 10 فلس زیرشکمی از این افراد برداشت شد. از این فلس ها در آزمایشگاه به روش روش آمونیوم استات DNA کافی استخراج و سپس برای تکثیر ژن دی لوپ به طول 589 جفت باز از دو آغازگر پیشرو و پسرو استفاده شد. تحلیل تبارشناسی با استفاده از بهترین مدل تکاملی و رسم درخت بیزین و حداکثر درست نمایی انجام گرفت. ارتباط بین هاپلوتایپ با استفاده از منطق حداکثر پارسیمونی با سطح بهینه 95 درصد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تعداد هفت هاپلوتیپ منحصر به فرد و یک هاپلوتایپ مشترک در بین جمیعت های شمال (استان گلستان) و شمال شرق کشور (استان خراسان رضوی و خراسان شمالی) را تایید نمود. نتایج تحلیل تبارشناسی حاکی از جدایی جمعیتهای کبرای خزری به صورت دو شاخه ای و با احتمال پسین (61/0) و بوت استرپ (31/54) نه چندان مستحکمی از کبرای چینی است. در نهایت آنالیز واریانس مولکولی (AMOVA) به ترتیب تغییرات ژنتیکی بسیار اندک و غیرمعنی داری (05/0P، 05/0FSC) را در بین جمعیت های کبرای خزری در شمال و شمال شرقی کشور و یک تغییرات ژنتیکی بسیار زیاد و معنی داری (01/0 P، 25/0FCT ) را در بین جمعیت کبرای خزری با کبرای چینی نشان داد. نتایج این مطالعه براساس نشانگر مورد استفاده حاکی از آن است که تبار کبرای خزری به نسبت تباری جوان است و از پرتوش سازشی (Adaptive radiation) و گسترش جمعیت-های مختلف آن در شرق و شمال شرقی ایران مدت زمان طولانی نمی گذرد. این نتایج نشان می دهد که برای حفاظت از کبرای خزری در بین جمعیت های شمال و شمال شرقی ایران می توان از طرح حفاظتی یکپارچه ای استفاده نمود.