عوامل موثر بر پایداری بنگاه های کوچک و متوسط

بنگاه‌های کوچک و متوسط به دلیل سهم بالایی که در تامین اشتغال جدید، تحول و نوآوری دارند، حایز اهمیت هستند. از این‌رو، اهمیت بسیاری در اقتصاد کشورهای درحال توسعه دارند. اما آنچه در خصوص این بنگاه‌ها نیازمند توجه بیشتری است، عدم پایداری و ورشکستگی بالای آن‌ها است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که درصد زیادی از کسب‌وکارهای کوچک در سال‌های ابتدایی تاسیس با شکست مواجه می‌شوند و عدم پایداری این بنگاه‌ها می‌تواند خسارت جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور وارد کند. با اینکه در کشورها‌ی در حال توسعه، تحقیقات زیادی در زمینه عدم پایداری و خروج بنگاه‌ها از حیات اقتصادی صورت گرفته است، اما این موضوع در کشور ما تقریبا مورد غفلت قرار گرفته است. عدم دسترسی به داده‌های مورد نیاز در این حوزه از یکسو و توجه بیشتر به ایجاد اشتغال از طریق ایجاد بنگاه‌های جدید به جای حفظ اشتغال بنگاه‌های موجود و رشد آن‌ها از سوی دیگر، غافل ماندن از خروج بنگاه‌ها از چرخه فعالیت و در نتیجه از بین رفتن فرصت‌های اشتغال ایجاد شده را باعث شده است. بر اساس آمار موجود در کشور، حدود 23 درصد از واحد‌های کوچک، در سال اول و تقریبا 42 درصد در پایان سال پنجم از شروع فعالیت به دلایل مختلفی با ناکامی مواجه شده و ناچار به توقف فعالیت شده‌اند [3]. این در حالی است که از سال 1384 اعطای تسهیلات به بنگاه‌های کوچک اقتصادی تحت عنوان تسهیلات زودبازده، با هدف اشتغال‌زایی پایدار انجام گرفته است و بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاکنون این برنامه و سایر برنامه‌های مشابه، موفق نبوده و با شکست مواجه شده است .
در بررسی پایداری بنگاه‌های کوچک و متوسط، بیش از همه، بخش صنعت نیازمند توجه و بررسی است. به لحاظ مکانی نیز آن استانی که سهم بالاتری از صنایع متعلق به بخش خصوصی را داراست، نمونه مناسبی برای تحلیل عوامل موثر بر پایداری بنگاه‌های صنعتی خواهد بود. از این‌رو در این تحقیق، استان خراسان رضوی و شهر مشهد به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند و تحلیل نتایج بر روی صنایع عمده این استان صورت گرفته است. بر اساس طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی سال 1393، استان خراسان رضوی در تعداد اشتغال ایجاد شده در کارگاه‌های صنعتی کوچک، رتبه سوم و در ارزش افزوده ایجادی رتبه چهارم را در کشور داراست. از طرفی، شهرستان مشهد در میان شهرستان‌های استان سهم قابل توجهی (بیش از 70 درصد) از کارگاه‌های صنعتی کوچک را به خود اختصاص داده است و بیشترین تاثیر را از ناپایداری این بنگاه‌ها دیده است.
با توجه به این مهم که نقش بنگاه‌های کوچک در ایجاد اشتغال پایدار، تنها در پرتو ثبات و تداوم این بنگاه‌ها معنا می‌یابد و عدم پایداری آن‌ها می‌تواند زمینه بیکاری گسترده در اقتصاد را ایجاد کند، لذا بررسی عوامل موثر بر پایداری بنگاه‌های کوچک در بخش صنعت استان خراسان رضوی و به طور خاص شهر مشهد به عنوان هدف اصلی این تحقیق مدنظر قرار گرفته است.