گروه بندی ژنوتیپ های موتانت برنج (Oryza sativa L.) در شرایط تنش خشکی

تحقیق حاضر به صورت دو آزمایش جداگانه تحت شرایط تنش خشکی و آبیاری معمول، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در سال زراعی 94-1393 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت اجرا شد. مواد گیاهی مورد استفاده شامل 14 لاین موتانت برنج (هفت لاین از رقم هاشمی، شش لاین از رقم طارم محلی و یک لاین از رقم خزر) و چهار رقم هاشمی، طارم محلی، خزر و گیلانه بودند. تجزیه به عامل ها، در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی پنج و چهار عامل اصلی را شناسایی کرد که به ترتیب 5/81 و 3/79 درصد تغییرات صفات را توجیه کردند. نتایج این تجزیه نشان داد که در هر دو شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی، انتخاب بوته هایی با باروری خوشه و طول خوشه بالاتر و طول میانگره و ارتفاع بوته کوتاه می تواند به افزایش عملکرد دانه بیانجامد. ژنوتیپ ها بر اساس تجزیه خوشه ایدر هر دو شرایط در پنج گروه دسته بندی شدند. تجزیه تابع تشخیص صحت صددرصدی گروه بندی ژنوتیپ ها را در تجزیه خوشه اینشان داد. نتایج حاصل از تجزیه های مختلف، لاین های TM6-230-VE-8-4-1، TM6-250-10-7-1، TM6-B-2-1-E و HM5-250-E-1-1 را با عملکرد دانه بیشتر در شرایط تنش خشکی (6/2227 کیلوگرم در هکتار) و صفات مطلوبی مانند باروری خوشه بالا (9/80) و طول خروج خوشه از غلاف پایین (3/6 سانتی متر) به عنوان ژنوتیپ های برتر شناسایی کردند. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های یاد شده در شرایط آبیاری معمول، 9/4739 کیلوگرم در هکتار بود. کاهش عملکرد دانه ژنوتیپ های مذکور بر اثر تنش خشکی، 53 درصد و برای کلیه ژنوتیپ ها، 60 درصد بود. بنابراین، ژنوتیپ های منتخب یاد شده می توانند در پیشبرد برنامه های اصلاحی در توسعه ارقام جدید برنج با تحمل بیشتر به تنش خشکی، مورد توجه قرار داده شوند.