مفهوم فرافکنی در اندیشه های مولوی

در بین سخنوران و اندیشمندان بزرگ ایران زمین کمتر کسی رامی توان یافت که همانند مولانا جلال الدین محمد بلخی به جنبه های روان شناختی رفتار انسان توجه کرده باشد؛ تا آنجا که درجای جای آثار منثور و منظوم او به ویژه در مثنوی معنوی تحلیلهای عمیق روان شناسی و حتی برخی از مسائل و مفاهیم نوین این دانش نظیر«خودفریبی»، «توجیه» (دلیل تراشی)، «تقابل بخش های مختلف شخصیت»، «فرافکنی» و... به کرات مشاهده می شود. در این میان، آنچه به خصوص معرف نبوغ شایان تحسین این متفکر سترگ است، ژرف نگری او در بررسی و تحلیل پیچیدگی ها و تضادهای روح آدمی و سختکوشی وی برای راهیابی به خفایا و تاریک خانه های شخصیت آدمی است. از این رو، مبالغه نیست اگر مولانا رایکی از پیشگامان روانکاوی به مفهوم عام کلمه بنامیم.
در این مقاله، انعکاس یکی از مفاهیم جدید روان شناسی یعنی «فرافکنی» در آثار مولانا، به خصوص در تمثیلهای نمادین او، ردیابی شده و با استناد به شواهد متعدد، مدلل گردیده است که تلقی وی از این مفهوم، تفاوت اساسی با برداشت روان شناسان جدید ندارد. این نکته هم شایسته توجه است که ناخودآگاه بودن فرافکنی، که در روان شناسی جدید بر آن تاکید بسیارمی شود، از نظر تیزبین مولانا دور نمانده است.