اخلاق در پژوهش های علوم رفتاری: دیدگاه صاحب نظران روش شناسی

همانطور که ماهیت متفاوت رشته ها، روش های پژوهشی ویژه ای را طلب می کند، تبیین ابعاد اخلاقی متناسب با مراحل پژوهشی آنها نیز ضرورت پیدا می کند. پژوهش حاضر به بررسی ابعاد مختلف اخلاق پژوهشی در رشته های علوم رفتاری پرداخته است.
در پژوهش کیفی حاضر، برای به دست آوردن مولفه ها و نشانگرهای اخلاق در فرایند پژوهش، از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. جامعه پژوهش شامل اساتید صاحب نظر روش تحقیق در حوزه های علوم رفتاری دانشگاه های تهران بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند و روش گلوله برفی تعداد 15 نفر از آنان انتخاب شدند. برای تحلیل اطلاعات، از تحلیل محتوای قیاسی و روش کدگذاری باز و مقوله ای استفاده شد.
ملاحظات اخلاقی: رعایت حریم خصوصی و رازداری و مشارکت داوطلبانه از جمله ملاحظات اخلاقی بوده است.
اصول اخلاقی در فرایند پژوهش های علوم رفتاری را می توان در 5 مرحله زیر در نظر گرفت: اخلاق در انتخاب و تبیین مساله (تشخیص درست مساله، عدم تحریف حقایق در انتخاب مساله، توانایی و تخصص پژوهشگر، اهمیت و ضرورت مساله)، اخلاق در جمع آوری داده ها (روش نمونه گیری و اعتبار آن، دقت در جمع آوری داده ها، استفاده از ابزار مناسب و استاندارد، عدم سوگیری، رعایت حریم خصوصی و رازداری، رضایت آگاهانه)، اخلاق در تحلیل و تفسیر (صحت داده ها، امانت داری و پرهیز از داده سازی، استفاده از روش تحلیل مناسب، پذیرش نتایج و سعه صدر)، اخلاق در تدوین و نشر نتایج (عدم تحریف گزارش، در نظرگرفتن حقوق نویسندگان، استناد به منابع علمی معتبر، امانت داری در استناددهی) و «توجه به ارزش ها و هنجارهای علمی» که مورد آخر به عنوان شایستگی ورودی انجام پژوهش تلقی می شود.
مباحث اخلاقی به دست آمده با توجه به فرایند تحقیق می تواند راهنمای مفیدی برای دانشجویان و محققین رشته های علوم رفتاری باشد.