اثر پوشش های درختی بر شاخص های میکروبیولوژی و تصاعد گاز دی اکسید کربن خاک

خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک می توانند به عنوان مهمترین مشخصه های شاخص کیفیت خاک در ارتباط با تغییر پوشش اراضی و تغییر اقلیم مد نظر قرار گیرند. جنگل کاری با گونه های بومی و غیربومی جهت بازسازی اراضی تخریب یافته طبیعی مورد استفاده قرار گرفته است. اصولا برای مطالعه کیفیت خاک ویژگی هایی که به تغییرات محیطی حساس تر هستند در نظر گرفته می شوند. ویژگی های زیستی و بیوشیمیایی خاک از جمله شاخص هایی هستند که در کوتاه مدت به تغییرات محیطی و مدیریت اکوسیستم واکنش نشان می دهند. خاک به عنوان بستر رویشگاه، شدیدا تحت تاثیر نوع گونه درختی انتخابی قرار دارد. توجه به نوع گونه و اثر آن بر مشخصه های کیفی خاک به عنوان راهکار مدیریتی موجب حفظ کمیت و پایداری طولانی مدت عرصه های جنگل کاری می شود.
به منظور بررسی تاثیر پوشش های مختلف (اقاقیا، زبان گنجشک، سرو نقره ای و کاج تهران) اراضی بر شاخص-های فیزیکوشیمیایی، میکروبیولوژی و تصاعد گاز دی اکسید کربن خاک، تحقیق حاضر در محدوده پارک چیتگر مورد توجه قرار گرفت. نمونه برداری از لایه آلی (لاشبرگ) و معدنی (20- 0 سانتی متری) خاک بصورت تصادفی سیستماتیک انجام پذیرفت. مشخصه-های کیفی لاشبرگ (کربن و نیتروژن)، جرم مخصوص ظاهری، بافت، رطوبت، اسیدیته، کربن آلی، نیتروژن کل، نیترات، آمونیوم، زیتوده میکروبی کربن و نیتروژن، تصاعد دی اکسید کربن (و جریان آن در دما و رطوبت های مختلف) در محیط آزمایشگاه اندازه-گیری شد.
نتایج نشان داد که کلیه مشخصه های فیزیکوشیمیایی خاک و لاشبرگ (بجز کربن) در توده های جنگلی مورد مطالعه تفاوت آماری معنی داری داشتند. طبق نتایج به دست آمده، بیشترین مقادیر هر یک از مشخصه های دی اکسید کربن متصاعد شده (1 میلی گرم دی اکسید کربن در متر مربع در روز)، زیتوده های میکروبی کربن (31/510 میلی گرم بر کیلوگرم) و نیتروژن (13/0 میلی گرم بر کیلوگرم) خاک در توده جنگلی اقاقیا مشاهده شد. همچنین، بیشترین میزان تصاعد دی اکسید کربن در شرایط رطوبت عرصه مشاهده شد و با افزایش دما میزان تصاعد افزایش یافت.
تغییر نوع پوشش اراضی تخریب یافته، و جنگل کاری با گونه های پهن برگ و سوزنی برگ، در منطقه مورد مطالعه باعث بهبود شاخص های حاصل خیزی، بویژه شاخص های زیستی کیفیت خاک شد. بالاترین سطوح تنفس میکربی، زیتوده میکربی کربن و نیتروژن در رویشگاه های جنگل کاری شده پهن برگ و کمترین مقادیر آنها در اراضی بایر و فاقد پوشش درختی مشاهده گردید. نتایج حاکی از آن است که تغییر کاربری اراضی و نابودی پوشش گیاهی اکوسیستم، باعث افت شدید شاخص های مذکور در منطقه چیتگر شده است، لذا تغییر کاربری انجام یافته تهدیدی بر کیفیت و سلامت خاک در منطقه مورد مطالعه است که در مدیریت اکوسیستم های طبیعی تخریب یافته می بایست به این موضوع توجه خاصی شود.