فرهنگ های تدفینی خراسان در مراحل پایانی دوره مفرغ

نحوه خاکسپاری مردگان از ملموس ترین مدارک جهت بازسازی و شناخت فرهنگ اجتماعات انسانی محسوب شده که دارای ابعاد مادی و غیرمادی است. با مطالعه مدارک مادی کاوش های باستان شناسانی تا حدودی می توان بن مایه های ایدئولوژیکی را تفسیر نمود. در این راستا شناخت شیوه های تدفین و تفسیر اشیاء درون گور تبلور فرهنگ و تصورات فلسفی بشری نسبت به جهان دیگر، آداب و رسوم، باورهای مذهبی و همچنین ساختارها و پیچیدگی های اجتماعی است. حوزه فرهنگی خراسان بزرگ به عنوان یک هسته و منطقه فرهنگی ویژه با داشتن اهمیت استراتژیکی (همسایگی با مناطق فرهنگی متعدد با محوریت جاده باستانی خراسان بزرگ) با کمبود پژوهش ها در این زمینه روبرو است هر چند که در سالهای اخیر با کاوش های باستانشناسی انجام شده مدارک مادی ویژه ای کشف شده است. نوشتار حاضر شامل دو بخش مطالعه ساختاری تدفین ها در مراحل پایانی دوره مفرغ با رویکردی مقایسه است که در نگاه کلی شامل تهی گور، اولیه، ثانویه و مشترک انسانی – حیوانی می شوند و ریشه شناسی و منشا فرهنگ های تدفینی است. ارزیابی مدارک نشان از همگونی شیوه های تدفین خراسان در دوره مفرغ پایانی با فرهنگ پیشرفته بلخ-مروی در آسیای میانه دارد که حوزه پراکنش آن علاوه بر خراسان در افغانستان، پاکستان، جنوب شرق ایران، قفقاز و مناطق جنوب خلیج فارس مستند شده است.