اثر پارامترهای اقلیمی بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد دو محصول گندم و جو دیم در استان آذربایجان غربی

هیئت بین الدول تغییر اقلیم (IPCC) اعلام کرده که اقلیم در حال تغییر است. از آنجایی که عملکرد محصولات کشاورزی دیم متاثر از عامل های اقلیمی است، متغیرهای اقلیمی و تغییر اقلیم می تواند بر عملکرد و خطرپذیری (خطرپذیری) عملکرد محصولات کشاورزی تاثیرگذار باشد. هدف از این بررسی شناسایی تاثیر عامل های اقلیمی و تغییرپذیری های اقلیم بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد محصولات گندم و جو دیم در استان آذربایجان غربی می باشد.
برای دستیابی به هدف بالا تابع عملکرد تصادفی Just and Pope و با استفاده از داده های ترکیبی دوره زمانی 1394-1383 برای پنج شهرستان استان آذربایجان غربی که بیشترین تولید کنندگان این دو محصول بودند، استفاده شد. برای برآورد الگوهای اقتصادسنجی تابع های عملکرد و خطرپذیری عملکرد از فرم های تابعی خطی، درجه دوم، کاب داگلاس، ترانسندنتال و ترانسلوگ استفاده شد.
نتایج و بحث: میزان بارندگی و میانگین دما تاثیر مثبت و سرعت باد تاثیر منفی بر عملکرد هر دو محصول گندم و جو دیم داشتند و تاثیر دمای کمینه و بیشینه بر عملکرد گندم و جو متفاوت می باشد. تاثیر کمینه دما بر عملکرد جو منفی و بر عملکرد گندم مثبت و تاثیر دمای بیشینه بر عملکرد گندم منفی و بر عملکرد محصول جو مثبت می باشند. همچنین متغیر میانگین دما بر خطرپذیری عملکرد هردو محصول گندم و جو تاثیر منفی داشته و خطرپذیری کاهنده می باشد. بارش و میانگین دمای بیشینه تاثیر منفی و میانگین دمای کمینه تاثیر مثبت بر خطرپذیری عملکرد محصول جو دیم دارند. متغیر های میانگین بیشینه دما و سرعت باد تاثیر مثبت بر خطرپذیری عملکرد گندم دیم داشته و خطرپذیری فزاینده می باشند و میانگین رطوبت دوره رشد دارای تاثیر منفی بر خطرپذیری عملکرد گندم می باشد. کشش عملکرد و خطرپذیری عملکرد دو محصول گندم و جو دیم نیز نسبت به متغیرها در استان آذربایجان غربی محاسبه شد. نتایج کشش عملکرد محصول گندم نسبت به متغیرهای بارش، میانگین دما، کمینه دما، بیشینه دما و سرعت باد به ترتیب 23/0، 75/1، 16/0، 56/1- و 16/0- و کشش عملکرد جو نیز به ترتیب 52/0، 82/0، 47/0-، 04/1 و 15/2- می باشد که افزایش دما بیشترین میزان تاثیر مثبت بر عملکرد گندم و سرعت باد بیشترین تاثیر منفی بر عملکرد جو دیم دارند. همچنین نتایج برآورد کشش خطرپذیری عملکرد محصول گندم نسبت به متغیرهای میانگین دما، بیشینه دما، رطوبت و سرعت باد به ترتیب 27/53-، 63/66، 30/10- و 32/6 و کشش خطرپذیری عملکرد جو نسبت به متغیرهای بارش، بیشینه دما، میانگین دما و کمینه دما نیز به ترتیب 24/2-، 89/4-، 89/20- و 92/34 می باشند. افزایش بیشینه و کمینه دما بیشترین میزان افزایش خطرپذیری عملکرد و افزایش میانگین دما بیشترین میزان کاهش بر خطرپذیری عملکرد را به ترتیب برای گندم و جو دیم دارند.
بنابر نتایج یاد شده در زمینه کشش متغیرهای اقلیمی اثرگذار بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد محصول گندم و جو دیم در استان آذربایجان غربی می توان گفت که متغیرهای اقلیمی بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد محصولات گندم و جو تاثیرگذار بوده و تاثیر تغییر اقلیم بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد محصول در این استان، برای محصول جو دیم متفاوت از گندم دیم می باشد. همچنین نتایج بیانگر آن است که تاثیر عامل های اقلیمی بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد دو محصول گندم و جو در استان آذربایجان غربی به صورت غیرخطی بوده و هر یک از این عامل ها به تنهایی و مستقل از هم بر عملکرد و خطرپذیری عملکرد موثر نیستند؛ بلکه اثرگذاری توام آنها عملکرد و خطرپذیری عملکرد را تحت تاثیر قرار می دهد.