تحلیلی بر استفاده از منابع دینی در تحقیقات حوزه شهرسازی اسلامی

نقش پژوهش های حوزه شهرسازی اسلامی، مانند سایر حوزه های علمی، در زمینه سازی برای تحقق عملی آن حساس و راهبردی به نظر می رسد. با این وجود، بروز سهو و خطای فکری در نحوه برداشت دیدگاه های شهرسازی از گزاره های معرفت دینی، یکی از چالش هایی است که نه تنها می تواند عدم تحقق و آرمانی ماندن شهرسازی اسلامی را تشدید کند، بلکه می تواند سایر پژوهشگران را به مسیری اشتباه سوق دهد. با توجه به خطر اشاره شده، که در این نوشتار به عنوان مساله تحقیق مطرح است، چگونه می توان در حوزه پژوهش در شهرسازی اسلامی گام برداشت و کم تر دچار سهو فکری شد؟ این نوشتار با هدف کمک به ساختارمندتر شدن تحقیقات حوزه شهرسازی اسلامی و با روش توصیفی-تحلیلی ابتدا «یک نظام» برای «پژوهش در شهرسازی اسلامی» ارائه می دهد. سپس این نوشتار برداشت های شهرسازانه هفت مقاله منتخب در حوزه شهرسازی اسلامی را با پنج معیار مستخرج از نظام مذکور مورد بررسی قرار می دهد. روش گردآوری داده ها با اتکا به مطالعات کتابخانه ای، گزینش مقاله ها از طریق ارائه چهار معیار و تحلیل یافته ها به صورت مقایسه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دیدگاه های کلان شهرسازی برداشت شده در مقاله های مورد بررسی، اختلاف چندانی با معیارهای منتخب ندارند و در بیش تر موارد با آن معیارها هماهنگ و همخوان هستند. در عین حال، مشاهده شد که مواردی چون «موضوعیت نداشتن استفاده از منابع دینی» و «نبود ارتباط موضوعی بین گزاره استفاده شده و دیدگاه برداشت شده» سبب استنتاج های متفاوت شده است. این موارد گاه به صورت زنجیره ای باعث بیش تر شدن تفاوت میان استنتاج ها شده است. هم چنین نتایج نشان می دهد که قرآن به عنوان اصلی ترین منبع برای استنباط دیدگاه های شهرسازی استفاده و به سایر منابع توجه کم تری شده است.