مکان یابی سدهای زیرزمینی با استفاده از تلفیق GIS و AHP (مطالعه موردی: حاشیه کویر لوت، کرمان)

در دهه های اخیر، کنترل و استحصال آب با استفاده از سدهای زیرزمینی مورد توجه پژوهشگران منابع آب قرارگرفته است. در این مقاله برای تعیین معیارهای تاثیرگذار بر مکان یابی سدهای زیرزمینی از تلفیق نقشه ها در GIS، بازدید میدانی و اولویت بندی توسط سیستم تصمیم گیری AHP استفاده شده است. در این روش، ابتدا با استفاده از GIS، فایلهای عارضه جنس لایه های زمین، شیب، فاصله از گسل و پوشش گیاهی منطقه برای هر زیر حوضه ساخته شد. پس از تلفیق لایه ها، محدوده های مناسب برای ساخت سدهای زیرزمینی در هر یک از سه زیرحوزه سامون جهر، کهنوج شاه و پشوئیه تعیین گردید. سپس، بر پایه بازدید میدانی از میان محدوده های مناسب یک مکان به عنوان بهترین مکان برای هر زیر حوضه مشخص، و سرانجام با توجه به معیارهای ضخامت آبرفت، سطح مخزن، طول محور سد، کاربری آب، و دسترسی آب با استفاده از سیستم اولویت بندی AHP مکان برتر تعیین گردید. نتایج نشان داد که روش تلفیقی، نسبت به روش های سنتی دقیق تر و سریعتر است. علاوه بر این، متوسط بارندگی سالانه، حجم مخزن، مساحت حوضه بالادست، روش برداشت آب، ضخامت آبرفت، نفوذپذیری آبرفت، و کیفیت آب بیش ترین نقش را بر انتخاب مکان مناسب جهت احداث سد زیرزمینی بازی میکنند. با ساخت سد زیرزمینی در منطقه سامون جهر میتوان بیش از 12 برابر ظرفیت سایر گزینه ها آب ذخیرهکرد بالاترین اولویت را برای ذخیره آب دارد. همچنین، با توجه به شباهت مکان های سه گانه انتخاب شده با بسیاری از گزینه های موجود در حاشیه کویر می توان دریافت که در حاشیه کویر ساخت گاه های مناسبی جهت احداث سدهای زیرزمینی و مهار آب زیرسطحی حاشیه کویر وجود دارد.