بازتاب تقدیرگرایی و مولفه های آن در سفرنامه های عصر صفوی

تقدیرگرایی باوری هست که در نگرش و باور های عامه، سرنوشت آدمی از قبل مقدر شده،وتمامی امور بر اساس مقدرات و آن چه از پیش تعیین شده رخ می دهد؛به نحوی که دراین نگرش جایگاهی برای انتخاب و اختیار انسان وجود ندارد.در واقع معتقدان به تقدیر بر این باورند که همه امور و پدیده ها در حیات اجتماعی فرد به کار کرد نیروها و عوامل ماوراءالطبیعه بستگی دارد. در این مقاله تلاش بر اینست تا ضمن ریشه یابی مولفه ها و مصادیق تقدیرگرایی در سفرنامه های دوره صفویه، از جمله: بخت و اقبال، سعد و نحس ایام ، استبداد و تقدس مابی شاه و... دیدگاه این سفرنامه نویسان مورد نقد وارزیابی قرار گیرد. بر این اساس، یافته های پژوهش حاکی از آن است که تقدیرگرایی در دوره صفوی از جایگاه ویژه ای در میان ایرانیان و شاهان صفوی( چه در حوزه اجتماع و چه در حوزه سیاست) برخوردار بوده است، به طوری که این ویژگی از دیدگاه سفرنامه نویسان این دوره نظیر شاردن،تاورنیه،کمپفر،پیترو دلاواله، سانسون و کروسینسکی مغفول نمانده است و در جای جای سفرنامه های خود به تقدیرگرایی و مولفه های مرتبط با آن اشاره نموده ، آنرا بازتاب داده اند. آنان بر این باورند که تقدیرگرایی در فرهنگ و آداب و رسوم ایرانیان رسوخ کرده است و آن را یکی از موانع فرهنگی- اجتماعی توسعه جامعه عصر صفوی می دانند.