ساختار دیوبندیه در شبه قاره هند

مذهب حنفی در شبه قاره دو گروه عمده پیرو دارد. دیوبندیه و بریلوی . از نظر جمعیت و کثرت پیروان بریلویه کاملا در اکثریت هستند ولی از نظر انسجام و برنامه منظم درسی دیوبندی ها از انتظام و انسجام بیشتری برخوردارند. جریان دیوبندی در دوره ی پیش از تجزیه شبه قاره جریان ریشه داری بود و علمای بزرگی را تربیت کرد. بعد از تجزیه شبه قاره هند و تمرکز مسلمانان در پاکستان، مرکزیت اصلی این جریان به پاکستان منتقل شد و بین دیوبندیسم و وهابیسم ارتباط تنگاتنگی برقرار شد. هر چند که میان دیوبندیه و وهابیت از نظر اعتقادی اختلافات عمیقی وجود دارد اما دریافت کمک های مالی و تسلیحاتی مدارس مذهبی دیوبندی از جریان وهابیت ، دیوبندیه را متاثر از وهابیت ساخته است، میان آنچه امروز به ویژه در پاکستان به نام جریان دیوبندی معروف است با جریانی که پیش از تاسیس این کشور در هند به این نام خوانده می شد، تفاوت هایی وجود دارد. در حال حاضر دیوبندیه در جامعه پاکستان از ادبیات سلفی تغذیه و به صورت سلسله مراتبی عمل می نماید و در مقابل «غیر» که نوعا مذاهب و اقوام دیگر هستند، موضع خشن و یکپارچه دارد.