ماهیت تملیکی بیع کلی بر ذمه و دین

حقوقدانان ایران بیع کلی فی الذمه را یا عقدی عهدی دانسته‏اند یا در تفسیر تملیکی‏بودن آن به‎گونه‎ای تعبیر کرده اند که نتیجه اش عهدی‏بودن است؛ حال آنکه عقد عهدی صرفا عهده را مشغول می‎کند و نه ذمه را و موجب تکلیفی بیش بر بایع نیست. تکلیف قابل معامله و انتقال به دیگری نخواهد بود و معاملات کلی بر ذمه و دین را از شمار سرمایه و مال خارج می کند؛ حال آنکه دین یا اعتبار یک فرد در تحویل مصادیق یک کلی می‎تواند مال قلمداد شده، در چرخه تجارت وارد گردد و موجبات رونق اقتصادی را فراهم آورد؛ موضوعی که در بورس‏های معتبر دنیا پذیرفته شده و به پشتوانه آن، گردش ثروت را رونق بخشیده است. در این مقاله نظر فقی هان مبنی بر مال‏بودن و تملیکی‏بودن کلی بر ذمه و دین تقویت شده و با پاسخ‏های مناسب، برتری این نظر بر نظریه حقوقدانان مبنی بر عهدی‏بودن این عقود ترجیح داده شده است.