دشواره مشروعیت در تمدن اسلامی

مدعای این نوشتار آن است که فراز و فرود تمدن اسلامی بیش از هر امری بسته منازعات قدرت و مسئله مشروعیت سیاسی دولت های اسلامی بوده است. در حالی که اوج تمدن اسلامی در دولت عباسیان ظهور می یابد، در همان دولت نیز فرود عصر زرین تمدن اسلامی نمود می یابد. اما ریشه های این فراز و فرود در فرهنگ سیاسی و تحولات سیاسی اجتماعی دولت های نبوی و اموی پیشین شکل می گیرد. دولت عباسیان بیش از هر چیز با در اختیارگرفتن دانش فقه و کلام، در سپهر منازعات قدرت سیاسی به پیروزی رسیده و در ادامه نیز با تحول در دانش های مشروعیت بخش قدرت، با رقبای اصلی خود یعنی شیعیان و خوارج به برتری می رسند. در نتیجه اساس تمدن اسلامی بسته به قوت و ضعف دولت های اسلامی بوده و این قوت و ضعف نیز ریشه در صورت بندی مسئله مشروعیت سیاسی دارد. این مقاله برای بررسی این مدعا ابتدا چارچوب نظری مشروعیت دولت مبتنی بر عدالت سیاسی را توضیح می دهد؛ سپس به پیگیری قبض و بسط دشواره مشروعیت در دولت امویان و بعد از آن در دولت عباسیان می پردازد.