ارزیابی کارایی هزینه، درآمد و سود سازمان با استفاده تحلیل پوششی داده ها

عملکرد واحدها و ارزیابی آن ها همواره از مهمترین دغدغه های مدیران بوده است. یکی از روش های ارزیابی عملکرد، تحلیل پوششی داده ها (DEA) می باشد. تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک برنامه ریزی خطی به منظور اندازه گیری کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیری (DMUs) بر اساس ورودی ها وخروجی های چندگانه می باشد. واحد تصمیم گیری (DMU) موجودیتی است که ورودی ها را به خروجی ها تبدیل می کند و ارزیابی عملکرد آن مورد نظر است.
یکی از کاربرد های تحیل پوششی داده ها، محاسبه کارایی هزینه، درآمد و سود می باشد. در کارایی هزینه، واحدهایی کارا می باشند که کمترین هزینه را برای خرید ورودی های نابیشتر از ورودی های واحد تحت ارزیابی، جهت تولید خروجی هایی برابر با خروجی های واحد تحت ارزیابی، مصرف می کنند. همچنین در کارایی درآمد، واحدهایی کارا می باشند که با مصرف ورودی های برابر با ورودی های واحد تحت ارزیابی، بیشترین درآمد را از فروش خروجی های ناکمتر از خروجی های واحد تحت ارزیابی به دست آورند.
هدف از این مقاله در ابتدا معرفی مدل های کارایی درآمد و هزینه می باشد. با توجه به اینکه ورودی ها می توانند ناهمگن باشند، مدل کارایی هزینه جهت دار معرفی می شود. با استفاده از مدل کارایی هزینه جهت دار، کارایی فنی و تخصیصی محاسبه می شود. به دلیل اینکه خروجی ها می توانند ناهمگن باشد، مدل کارایی درآمد جهت دار معرفی می گردد که با توجه به آن، کارایی تکنیکی و تحصیصی معرفی می شود. همچنین با توجه به اینکه هم ورودی های و هم خروجی ها ممکن است ناهمگن باشد، مدل کارایی سود پیشنهاد شده است به منظور مواجهه با داده های منفی مدل ها جهت دار نیز ارائه گردید است. در پایان نیز یک مثال کابردی بیان شده است.