منشایابی رسوبات ته نشین شده در مخزن سد با استفاده از روش انگشت نگاری (مطالعه موردی: حوزه ی آبخیز سد لاور فین، استان هرمزگان)

شناسایی منابع تولید کننده ی رسوب در یک آبخیز برای کاهش اثرات درون منطقه ای و برون منطقه ای رسوب امری ضروری است؛ بدین منظور تکنیک منشایابی رسوب، ابزاری مفید و کارا برای کمی نمودن سهم منابع رسوبات آبی محسوب می شود. هدف از این تحقیق، برآورد درصد سهم سه زیرحوزه در رسوبات ته نشین شده در مخزن سد لاور فین در استان هرمزگان با استفاده از مدل ترکیبی چند متغیره است که از نتایج مدل سازی می توان در راستای جلوگیری از کاهش عمر مفید مخزن سد استفاده کرد. بدین منظور با توجه به مساحت هر زیرحوزه، 23 نمونه از منابع بالقوه ی تولیدکننده ی رسوب (زیرحوزه ها) و 17 نمونه از رسوبات ته نشین شده در پشت سد جمع آوری شد. بعد از آماده سازی نمونه ها، 56 عنصر اعم از عناصر اصلی، کمیاب و عناصر نادر خاکی (REE) توسط دستگاه ICP-OES اندازه گیری و 8 شاخص مربوط به عناصر نادر خاکی نیز محاسبه شد. همچنین در مرحله ی اولیه، 64 خصوصیت به عنوان ردیاب اولیه در نظر گرفته شد. به منظور کمی کردن سهم منابع با استفاده از مدل ترکیبی، 6 ردیاب بهینه شامل Cr، La/Yb، Nd/Yb، Th، Bi و Pr با استفاده از آنالیز تحلیل تشخیص، انتخاب و به عنوان پارامترهای ورودی به مدل در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل تشخیص نشان داد که از بین شش ردیاب بهینه، سه ردیاب Pr، La/Yb و Nd/Yb از شاخص ها و عناصر نادر خاکی انتخاب شد که خود بیانگر توانایی بالای عناصر نادر خاکی در تفکیک منابع است؛ زیرا این ردیاب ها در حین فرآیندهای حمل، هوازدگی و ته نشینی دچار کمترین تغییر و تحول می شوند. بر طبق نتایج، زیرحوزه ی جنوبی با میانگین سهم 66 درصد به عنوان منبع اصلی تامین کننده ی رسوب برای رسوبات ته نشین شده در مخزن، شناسایی شد؛ بنابراین، برای کنترل رسوب و جلوگیری از ورود آنها به دریاچه ی پشت سد می بایست فعالیت های اجرایی مانند احداث خشکه چین، سازه های سنگی ملاتی و فعالیت های بیولوژیک در آبراهه های فرعی و اصلی زیرحوزه ی جنوبی صورت گیرد.