تحلیل تطبیقی نظریه های رفتاری حفاظت آب کشاورزان

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی ناکارآمد نقش مهمی را در زوال منابع آب در سرتاسر دنیا داشته است. نقش کشاورزان و رفتارهای حفاظت آب آنان به عنوان یک موضوع کلیدی در مباحث مدیرت آب مطرح است. در این راستا، نظریه های رفتاری مختلفی در حوزه‎ی روانشناسی اجتماعی و محیط‎زیست مطرح گردیده است. این گوناگونی نظریه‏ های رفتاری در بسیاری از موارد باعث سردرگمی پژوهشگران شده و باعث می‎شود که نتوانند نظریه‎ی مناسب برای تحلیل رفتارهای حفاظت آب کشاورزان را از میان نظریه‎های موجود انتخاب کنند. از طرف دیگر، مطالعاتی هم که از نظریه‎ی رفتاری خاصی برای تحلیل‏ های خود استفاده می‎کنند، عموما توجیه‏ های منطقی برای انتخاب نظریه ‏ی مورد نظر ارائه نمی‎دهند. در این راستا، هدف اصلی مطالعه‎ی مروری حاضر تبیین مبانی مهمترین نظریه های رفتاری، تقسیم‎بندی آنان و در نهایت بحث انتقادی در مورد کاربرد هر کدام از این نظریه ها برای رفتارهای حفاظت آب کشاورزان بود. پژوهش حاضر از نوع پژوهش‎های اسنادی است که با استفاده از یک مرور ادبیات نظام‎مند انجام شد. یافته‏ های حاصل از مقایسه‏ ی نظریه ها نشان داد که "نظریه‎ی انتخاب‏ شده" باید با "نوع رفتار مورد مطالعه" تناسب داشته باشد. به عبارت دیگر، برای رفتارهای فرد محور مانند رفتار حفاظت آب، پرداخت هزینه برای حفاظت از آب و مواردی از قبیل بهتر است از نظریه هایی مانند رفتار برنامه ‏ریزی شده و نظریه‏ ی اقدام منطقی استفاده شود. زیرا، چنین رفتارهایی مستقیما با منافع شخصی کشاورزان ارتباط دارند اما، در رفتارهایی که ماهیت مشارکتی و جمعی دارند، فرد ممکن است از منافع آنی و کوته‏ بینانه خود برای دستیابی به منافع جمعی و بلندمدت نادیده بگیرد. لذا در این موارد به نظر می‎رسد که استفاده از رویکرد اخلاقی و نظریه های آن مانند نظریه‎ی ارزش باور هنجار و نظریه‎ی فعال سازی هنجار مناسب باشد. در نتیجه پیشنهاد می‎شود که محققان و عوامل اجرایی کشاورزی از نظریه‎های رویکرد منطقی برای تحلیل رفتار حفاظت از آب کشاورزان استفاده کنند.