وجود مقعول اول یا ثانی، بر اساس دیدگاه استاد فیاضی

فیلسوفان معتقدند معقولات اولی مفاهیم کلی ای هستند که مصادیق آن ها در خارج موجود است. بر خلاف معقولات ثانیه یا مفاهیم اعتباری که مصادیق آنها را در خارج نمی توان یافت. افرادی همچون شیخ اشراق که معتقد به اصالت ماهیت هستند، به دلیل اینکه وجود را امری غیر خارجی و صرفا ذهنی می دانند، آن را معقول ثانی می شمارند. اما با ظهور ملاصدرا و قول به اصالت وجود، باید وجود و صفات آن را معقول اول دانست؛ زیرا وجود حقیقتا در خارج موجود است. با این حال، هنوز فیلسوفان وجود و صفات آن را معقول ثانی می شمارند. البته وجوهی برای رفع این تناقض گفته شده که دیدگاه صحیح از نظر استاد فیاضی، سخن صدرالمتالهین است که وجود به معنای مصدری را اعتباری و معقول ثانی، و وجود به معنای اسم مصدری را حقیقی و معقول اول معرفی می کند. در وجوه دیگر، مفهوم کلی وجود از آن جهت که وجود با وصف کلیت در خارج موجود نیست، یا مفهوم جعلی وجود با توجه به اینکه حقیقت وجود به ذهن نمی آید معقول ثانی شمرده شده است و یا اینکه اصطلاح معقول ثانی فلسفی تغییر داده شده است به آنچه مابه ازاء مستقل ندارد، یا آنچه در درجه دوم فهمیده می شود و یا آنچه از مقایسه به دست می آید که همه این وجوه مخدوش است.