نقد ررویکرد حاکم بر طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و پیشنهاد راهکار جایگزین جهت پیاده سازی در محدوده ی مطالعاتی رفسنجان

روند روزافزون بهره برداری ناپایدار از منابع آب زیرزمینی یکی از مشکلات و چالش های اصلی ساختار حکمرانی آب کشور می باشد. در شرایطی که منابع بین المللی، حکمرانی مشارکتی و ابعاد آن را با رویکرد نهادی راهکار خروج از تراژدی منابع مشترک می دانند، ولی کماکان رویکردهای دستوری و رویکردهایی که مبتنی برفرض اطلاعات کامل و رفتار خردمندانه جمعی است در قبال مشکلات مرتبط با منابع آب زیرزمینی کشور اتخاذ می گردد. هدف این مطالعه نقد این رویکرد و ارائه ی رویکرد جایگزین می باشد.رویکردی که بدنبال استخراج ناهماهنگی های ساختار حکمرانی کشور در سطوح فردی، محلی و کلان می باشد. در این تحقیق با تمرکز بر مشکلات منابع آب زیرزمینی محدوده ی مطالعاتی رفسنجان، مبانی رویکرد نهادی ارائه شده، با پیاده سازی آن در محدوده مطالعاتی رفسنجان، تجویزات نهادی استخراج گردید. سه سطح تحلیل در این مطالعه مدنظر قرار گرفت. در سطح فردی از روش تحقیق کیفی و تئوری رفتار برنامه ریزی شده استفاده گردید، در سطح محلی از روش تحقیق کمی جهت اثربخشی اکولوژیکی و از روش تحقیق کیفی جهت بررسی سطح پذیرش سازمانی استفاده شد و در سطح کلان نیز با بهره گیری از روش تحقیق کیفی و تحلیل محتوا اسناد مکتوب، آسیب شناسی طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی صورت پذیرفت. نتایج حاکی از کاهش سطح درآمد سرانه در نتیجه ی اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در محدوده ی مطالعاتی بوده است. لذا تا زمانی که برنامه ریزی هایی برای جایگزینی معیشت بهره برداران پیش بینی نشود نمی توان انتظار داشت اهداف طرح مزبور در عرصه عمل به قاعده جاری تبدیل گردد و این نگرانی وجود دارد که مقاومت ها و پس زدگی اجتماعی پیش روی این قبیل طرح ها باعث شکست آن خواهد شد. دلیل این مدعا نیز سطح پایین پذیرش اجتماعی در قبال خشکی باغ ها می باشد. در حال حاضر سطح زیر کشت 80000 هکتار بوده که با مقدار تعادلی 40000 هکتار اختلاف بسیاری دارد. خشک کردن بیش از نیمی از باغ ها در محدوده مطالعاتی هم راستا با از دست رفتن سرمایه و اشتغال بخش زیادی از سیستم اجتماعی محدوده مطالعاتی می باشد و درنتیجه در صورتی می توان به پذیرش اجتماعی طرح احیاء و تعادل بخشی امیدوار بود که راهکاری جهت جایگزینی فعالیت اقتصادی با نیاز آبی پایین و متناسب با شرایط منابع آب منطقه پیشنهاد شده و پس از آن پیاده سازی گزینه های ارائه شده صورت پذیرد. حذف ناهماهنگی بین سطوح فردی و محلی یکی از اولویت های اصلی در راستای احیاء و تعادل بخشی منابع زیرزمینی محدوده مطالعاتی به شمار می رود کم کردن ناهماهنگی های درون سطحی و بین سطحی باعث افزایش هماهنگی و درنتیجه افزایش سطح مشارکت در پیاده سازی اقدامات مرتبط با حفاظت از منابع آب زیرزمینی خواهد شد.