انتقاد اجتماعی و بازی آیرونی در ذهن و زبان سنایی

اگر واقعیت را دچار بی نظمی و شعر را کلیتی منسجم و درهم بافته بدانیم، یکی از ابزار نمود این بی نظمی در شعر و انسجام بخشیدن به آن، آیرونی است. هر قدر شاعر دارای تجربیاتی ناهمگون از جهان پیرامون خود باشد، مسائل به ظاهر متناقض، بیشتر در شعر او به چشم می خورد. آگاهی طنازانه شاعر از تناقضات موجود، به متن، خاصیتی آیرونیک می بخشد، خواننده را به چالش فکری وامی دارد و دید گسترده تری به وی می دهد. تجربیات ناهمگون سنایی- که حاصل تعارض آرمان ها و تصورات او با اوضاع و شرایط موجود است- در شعر وی درهم می آمیزد و به کلیتی نو بدل می شود. بررسی نحوه انتخاب های زبانی سنایی در زمینه انعکاس وضع موجود در جامعه و افکار، اعتقادات و دغدغه های او با بررسی میزان، نحوه و چرایی کاربرد آیرونی در اشعار وی، هدف اصلی این تحقیق است که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است. بر اساس یافته های تحقیق، در کلام سنایی اغلب شبکه ای از آیرونی های گوناگون درکنار یکدیگر وجود دارند و شعر او را به ساختاری منسجم بدل می کنند که خواننده عام از ظاهر آن لذت می برد و خواننده خاص از کشف لایه های پنهان. سنایی به عنوان نماینده ای از قشر فرهیخته، خود را در برابر طبقه عوام، مسئول می داند و می کوشد دغدغه ها و مشکلات آن ها را در آثار خویش منعکس کند. با این حال، وی ناگزیر است در شرایط بسته حاکم بر جامعه، قدری از گزندگی زبان خود بکاهد؛ از این رو به سراغ آیرونی می رود.