تحلیل مکانی و زمانی توفان‏ های تندری در دشت اردبیل

توفان‏ های تندری، به‏ دلیل رفتار بسیار نامنظم در ابعاد مکانی و زمانی، در منطقه شمال‏ غرب ایران از پدیده ‏های آب و هوایی حائز اهمیت به‏ شمار می‏روند، زیرا این نوع بارش‏ ها نقش بسیار مهمی در فعالیت‏ های اجتماعی و اقتصادی مانند تولید محصولات کشاورزی، استفاده از زمین زراعی، و مدیریت منابع آب دارند. در این پژوهش، به‏ منظور شناسایی الگوهای سینوپتیک توفان‏ های تندری طی بازه زمانی 1961-2016، از داده‏ های ایستگاهی بارش شدید بیش از 50 میلی‏متر و داده‏ های فشار ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال استفاده شده است. روش نقشه ‏های خودسازمان‏دهSOM  و آزمون پتیت در نرم ‏افزار  Rبه‏ منظور شناسایی الگوهای بارش به‏کار گرفته شده است. براساس نتایج، نه الگوی جوی در تراز 500 هکتوپاسکال نشان داده شده و تصاویر مربوط به هر الگو در نرم‏افزار Grads ترسیم شده است. این الگوها نشان می‏ دهند که در بارش ‏های شدید بهاره رخداد بلوکینگ امگایی ‏شکل، تشکیل ناوه عمیقی بر روی شمال خزر، و پدیده بلوکینگ رکس؛ در الگوهای تابستان بلاکینگ حلقه آتش و بلاکینگ کم ‏فشار بریده؛ در الگوی زمستان بلوکینگ رکس؛ و در الگوی پاییز یک ناوه عمیق در بخش شمالی ایران و بلوکینگ کم‏ فشار بریده دیده می ‏شود. بیشترین درصد بارش متعلق به الگوی B3 با 45درصد فراوانی و کمترین مقدار بارش متعلق به الگوی A1 با 20درصد است.