طمانینه محض: بررسی امکان وجود حالات نفسانی غیر التفاتی

وجود حالات نفسانی محض و غیر التفاتی به ویژه آگاهی محض از مسائل محل تلاقی فلسفه ذهن و فلسفه عرفان است. غالب احوال و مقامات مطرح از سوی عارفان دارای متعلق هستند. اما در منازل عرفانی گاه سخن از به دست آوردن احوال و مقاماتی است که داشتن متعلق درباره ی آنها بی معناست و لزوما در موردآن حال و مقام «به از» معنا ندارد. معتقدان به این دیدگاه صرفا با بررسی حالت آگاهی محض، به عنوان یک حالت نفسانی غیر التفاتی که از سوی عارفان گزارش شده است، در جهت اثبات وجود این نوع حالات استدلال کرده اند. اما به نظر می رسد حالات نفسانی غیرالتفاتی دیگری نیز وجود دارد. یکی از این حالات نفسانی غیر التفاتی مقام عرفانی «طمانینه محض» است. اما آیا حقیقتی به نام طمانینه محض و بدون متعلق امکان پذیر و فهم پذیر است یا هر طمانینه ای لزوما دارای نسبت است و «به» متعلقی وابسته است؟ می توان گفت که عارف در مرتبه ای از سیر و سلوک در حالتی قرار می گیرد که بی آنکه به چیزی قرار و آرام بیابد در فراخنایی از طمانینه خواهد بود. روح او صرفا در اطمینان است نه آنکه مطمئن به چیزی باشد. دو استدلال از منظر عرفانی بر تحقق طمانینه محض می توان ارائه کرد: تلازم علم و طمانینه و پیوند طمانینه با تقدیر عهد الست در عرفان اسلامی.