اثرات تغییراقلیم و خشکسالی روی ریسک درآمدی و الگوی کشت زراعی در شبکه آبیاری دشت قزوین

تغییر اقلیم یکی از رخدادهای طبیعی در حال وقوع است که موجب افزایش دما، کاهش بارندگی ها، تغییرات بیلان آبی، کاهش سطح تولید و وقوع خشکسالی های پی درپی می شود. لذا پیش بینی و بررسی اثرات تغییر اقلیم و خشک سالی به منظور تصمیم گیری مدیران و برنامه ریزی آینده بسیار ضروری است. با توجه به این رویکرد، در مطالعه حاضر به بررسی اثرات تغییر اقلیم و خشک سالی بر الگوی کشت و اثرات ریسک درآمدی آن در دشت قزوین پرداخته شد. در این تحقیق، برای شبیه سازی متغیرهای اقلیمی دما و بارش در آینده و میزان تغییرات آن ها در ادوار آتی در غالب سناریوهای اقلیمی A1B، A2و B1از مدل LARS-WGاستفاده شده است. همچنین از شاخص SPIبه منظور تعیین دوره های خشک سالی و تغییر حجم آب استفاده گردید. در ادامه، با به کارگیری رهیافت برنامه ریزی ریاضی و تدوین مدل تلفیقی موتاد-هدف با رهیافت برنامه ریزی اثباتی، الگوی کشت منطقه در سناریوهای اقلیمی و دوره های خشکسالی شبیه سازی و اثرات ریسکی این سناریوها موردبررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که در هر سه سناریوی اقلیمی در طی سال های آینده، دما افزایش و بارش کاهش می یابد و الگوی کشت به سمت محصولات باثبات درآمدی بالاتر سوق پیدا می کند و تنها سطح زیر کشت گندم کاهش می یابد و سطح زیر کشت دیگر محصولات افزایش می یابد. در سناریوی خشکسالی نیز به دلیل کاهش حجم آب، الگوی کشت به سمت محصول با آب بری کمتر می رود و محصولات باثبات درآمدی بالاتر تغییرات کمتری دارند. ریسک درآمدی با تغییر اقلیم و خشکسالی کاهش می یابد و در بدترین سناریوی خشکسالی (خشکسالی خیلی شدید) و تغییر اقلیم (سناریو A2در دوره 2049-2040) به ترتیب به میزان 68.1% و 6.377% کاهش یافته است. بازده برنامه ای نیز همزمان با کاهش ریسک درآمدی به صورت غیرخطی کاهش خواهد یافت. با توجه به اثرات اقتصادی تغییر اقلیم و خشکسالی در برنامه ریزی های بلندمدت، به منظور افزایش تولیدات کشاورزی منطقه، استفاده از واریته های جدید محصولات کشاورزی به منظور بهبود عملکرد، توسعه سطح زیر کشت محصولات با نیاز آبی کمتر نظیر جو آبی در زمان خشکسالی، و محصولات باثبات درآمدی بالاتر مانند جو آبی، ذرت دانه ای، چغندر و گوجه در طی سال های آینده پیشنهاد می گردد.