پهنه بندی پتانسیل تولید رواناب با استفاده از مدل های GIS-MCDA فازی (مطالعه موردی: حوضه آبریز رودخانه تجن)

از آنجا که در ایران پدیده سیل در میان بلایای طبیعی بیشترین تلفات جانی و مالی را دارا می باشد، لذا کاهش خسارات ناشی از آن، از دیرباز مورد توجه بوده و امری ضروری تلقی می گردد. ضروری ترین اقدام جهت مقابله با این بحران طبیعی، ایجاد آمادگی و اتخاذ راهکارهایی برای کاهش آثار زیان بار آن می باشد. یکی از اقدامات اساسی در این زمینه شناخت مناطق سیل گیر و پهنه بندی این مناطق از لحاظ میزان خطر سیل خیزی یا تولید رواناب می باشد. در نتیجه می توان در رابطه با نحوه استفاده از اراضی و کاربری های مختلف ازجمله کشاورزی، شهری، صنعتی و غیره تصمیم گیری نمود و زیان های ناشی از سیل را به حداقل ممکن کاهش داد. در این تحقیق در ابتدا عوامل موثر بر سیل خیزی نظیر زمین شناسی، بارش باران، تراکم زهکشی، فاصله از آبراهه، زمان تمرکز، شیب، جهت شیب، جنس خاک و کاربری اراضی شناسایی شد. سپس با استفاده از قابلیت های GIS و روش تحلیلی سلسله مراتبی فازی نقشه پهنه بندی پتانسیل سیل خیزی حوضه آبریز تجن در پنج طبقه پتانسیل سیل خیزی خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه شد. بر این اساس 0.51 درصد مناطق این حوضه دارای پتانسیل تولید رواناب خیلی کم، 5.48 درصد مناطق دارای پتانسیل تولید رواناب کم،  29.09 درصد دارای پتانسیل تولید رواناب متوسط، 52.4 درصد دارای پتانسیل تولید رواناب زیاد و 12.52 درصد دارای پتانسیل تولید رواناب خیلی زیاد می باشد. همچنین محدوده شهر ساری در محدوده دارای پتانسیل تولید رواناب متوسط تا زیاد قرار داشته و 87 روستا از مجموع 441 روستای منطقه موردمطالعه دارای پتانسیل تولید رواناب خیلی زیاد و واقع در محدوده خطر است. به طورکلی وضعیت راه های واقع شده در حوضه آبریز مذکور از حیث پتانسیل تولید رواناب مناسب نمی باشد و بخش های عمده ای از راه های واقع در حوضه آبریز از جمله راه های اصلی نظیر بخش هایی از محور ساری-سمنان دارای پتانسیل تولید رواناب خیلی زیاد است.