تاثیر پیش تیمارهای بذری بر بهبود جوانه زنی بذر گون سفید (Astragalus gossypinus)

گون سفید (Astraglus gossypinus Fisher.) از جمله گیاهان با ارزش مولد صمغ کتیرا می باشد که اهمیت زیادی در حفاظت خاک و اقتصاد کشور دارد. تکثیر این گیاه از طریق بذر صورت می گیرد؛ که بذرهای آن در شرایط طبیعی دارای خواب می باشند. بنابراین، شناخت عوامل موثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه برای جوانه زنی بذرهای این گیاه برای کشت، اصلاح و احیاء مراتع لازم می باشد، این مطالعه با هدف تعیین بهترین تیمار جهت شکستن خواب و بهبود صفات جوانه زنی بذر گون سفید تحت تاثیر تیمارهای مختلف شیمیایی و فیزیکی اجرا گردید.

آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه بانک ژن غلات و حبوبات دانشگاه ایلام در سال 1396، اجرا شد. فاکتورها شامل خراش دهی شیمیایی در دو سطح (بدون خراشدهی و خراش دهی با استفاده از اسید سولفوریک 98 درصد به مدت 10 دقیقه)، سرمادهی در سه سطح (بدون سرما، سرمادهی مرطوب در دمای چهار درجه سانتی گراد به مدت دو هفته و سرمادهی خشک در دمای 20- درجه سانتی گراد به مدت دو هفته)، پیش تیمار با محلول نیترات پتاسیم در دو سطح (صفر و محلول یک درصد نیترات پتاسیم) و با اسید جیبرلیک در دو سطح (صفر و 5 میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک) بودند. شاخص های جوانه زنی مانند درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و ریشه چه، شاخص بنیه بذر و وزن تر گیاهچه مورد ارزیابی قرار گرفت.

ارزیابی اولیه شاخص های حیاتی بذر مانند جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه نشان داد که کاربرد همزمان تیمار خراش دهی بذر با اسید سولفوریک و سرمادهی مرطوب بیشترین تاثیر مثبت را بر شکست خواب بذر و افزایش درصد جوانه زنی بذر دارند. بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار سرمادهی مرطوب مشاهده شد که 19/32 درصد در مقایسه با تیمار بدون سرمادهی، بیشتر بود. خراش دهی با اسید سولفوریک متوسط زمان جوانه زنی بذر را در تیمار سرمادهی مرطوب کاهش داد. خراش دهی با اسید سولفوریک وزن تر گیاهچه را به میزان 25/55 درصد نسبت به تیمار بدون خراش دهی با اسید افزایش داد. پیش تیمار با نیترات پتاسیم موجب افزایش وزن تر گیاهچه گون سفید در شرایط بدون سرمادهی، سرمادهی مرطوب و خشک به ترتیب به میزان 66/52، 94/30 و 18/17 درصد شد. کاربرد نیترات پتاسیم باعث افزایش طول ریشه چه به میزان 60/7 درصد در مقایسه با تیمار بدون پرایم گردید. بیشترین طول ریشه چه (71/78 میلی متر) در تیمار خراش دهی با اسیدسولفوریک توام با سرمادهی مرطوب در دمای 4 درجه سانتی گراد به مدت دو هفته به دست آمد که در مقایسه با تیمار شاهد حدود 77/30 درصد بیشتر بود. بیشترین طول گیاهچه (88/84 میلی متر) در تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک، سرمادهی مرطوب و پیش تیمار با نیترات پتاسیم و اسید جیبرلیک به دست آمد. بیشترین شاخص بنیه بذر (85/61) در تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک تحت تاثیر سرمادهی مرطوب و با پیش تیمار با اسید جیبرلیک و نتیرات پتاسیم مشاهده گردید.

در مجموع می توان نتیجه گرفت که بذر گون سفید دارای خواب از نوع فیزیکی و فیزیولوژیکی است و بهترین روش شکست خواب بذر و تحریک جوانه زنی آن تیمار سرمادهی مرطوب به مدت دو هفته و خراش دهی با اسید سولفوریک به مدت 10 دقیقه می باشد.

تعیین مناسب ترین روش های شکست خواب بذر گونه گون سفید به منظور افزایش درصد جوانه زنی بذرها. مقایسه کارایی روش های متنوع شکست خواب بذر. تاثیر ترکیبی خراش دهی با اسید سولفوریک، سرمادهی و پیش تیمار با اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم بر شاخص های جوانه زنی