شیمی کانی، دما-فشارسنجی، خاستگاه و جایگاه زمین ساختی توده نفوذی نوکه در شمال سمنان (ایران مرکزی)

توده نفوذی نوکه در شمال شهرستان سمنان رخنمون دارد. این توده با ترکیب مونزونیت-کوارتز مونزونیت و گرانیت-گرانودیوریت، درون توف های آهکی ائوسن نفوذ کرده و براثر دگرگونی مجاورتی باعث تشکیل اسکارن آهن دار (از نوع مگنتیت) درون آن ها شده است. پلاژیوکلاز، ارتوکلاز، کوارتز، بیوتیت، آمفیبول و کلینوپیروکسن کانی های سازنده توده نفوذی نوکه هستند. بافت اصلی این سنگ ها دانه ای است و بافت های گرانوفیری و میرمکیتی نیز از بافت های فرعی مهم در این سنگ ها به شمار می روند. از دیدگاه زمین شیمیایی، توده نفوذی نوکه متاآلومین تا پرآلومین بوده و از سری ماگمایی نیمه قلیایی و آهکی قلیایی و نوع I است. داده های به دست آمده از تجزیه نقطه ای نشان می دهد که کلینوپیروکسن ها از نوع دیوپسید، آمفیبول ها از نوع ادنیت، بیوتیت ها از نوع منیزیم دار و پلاژیوکلازها از نوع الیگوکلاز تا لابرادوریت هستند. همچنین کلینوپیروکسن ها در دمای حدود 1110 تا oC 1160، آمفیبول ها در دمای حدود oC 700، بیوتیت ها در دمای بالای oC 800 و پلاژیوکلازها در دمای کمتر از 700 درجه سانتیگراد تشکیل شده اند. ماهیت آهکی قلیایی هر سه کانی کلینوپیروکسن، آمفیبول و بیوتیت، مقدار اندک عنصر تیتانیوم و غنی شدگی از عناصر کلسیم و سیلیسیم در ترکیب کلینوپیروکسن و تشکیل آمفیبول در یک محیط با گریزندگی اکسیژن بالا، همه نشانگر تشکیل توده نفوذی نو که در محیط زمین ساختی کمان آتشفشانی کرانه فعال قاره هستند. بر پایه نمودارهای شناسایی جایگاه زمین ساختی، نمونه های توده نفوذی بررسی شده در گستره کمان آتش فشانی برآمده از فرورانش سنگ کره اقیانوسی نئوتتیس به زیر سنگ کره قاره ای ایران مرکزی جای گرفته اند.