شیمی بیوتیت و فلدسپار: رهیافتی به پتروژنز توده گرانیتوئیدی گپدان (شمال غرب زاهدان)

توده گرانیتوئیدی گپدان به سن 43 میلیون سال به عنوان بخشی از نوار گرانیتوئیدی زاهدان- سراوان، در 50 کیلومتری شمال غرب زاهدان قرار دارد. ترکیب کلی این توده شامل بیوتیت گرانیت و گرانودیوریت بوده و دارای کانی های کوارتز، پلاژیوکلاز، پتاسیم فلدسپار، بیوتیت، اکسیدهای Fe-Ti، زیرکن، آپاتیت و آلانیت است. بافت غالب این سنگ ها گرانولار است ولی بافت های پوئی کیلیتیک، پرتیتی و میرمیکیتی نیز در آن ها دیده می شود. در این پژوهش، از ترکیب شیمی کانی های بیوتیت و فلدسپار برای تعیین ماهیت، شرایط فیزیکوشیمیایی حاکم بر تبلور و جایگاه زمین ساختی تشکیل این سنگ ها استفاده شده است. شیمی کانی بیوتیت نشان می دهد که توده گرانیتوئیدی گپدان دارای ماهیت نوعI  و آهکی-قلیایی بوده و در حاشیه فعال قاره ای تشکیل شده است. دما- فشارسنجی سنگ های توده گرانیتوئیدی گپدان براساس شیمی بیوتیت بیانگر دمای 850 درجه سانتی گراد در فشارهای 2 تا 5 کیلوبار و براساس شیمی فلدسپار نشانگر دماهای ºC747-555 است که به ترتیب منطبق بر دمای تبلور بیوتیت و دمای برقراری تعادل حالت جامد و توقف نهایی تبادل عناصر در فلدسپار است. این توده میزبان آنکلاوهای بسیار است که بیانگر آلایش ماگمای والد توده در جریان بالاآمدگی و جایگزینی در سنگ های میزبان است.