برهمکنش کود شیمیایی فسفره و لجن فاضلاب بر قابلیت استفاده و شکل های فسفر و شاخص های ذرت (Zea Mays L.) در یک خاک آهکی

کمبود فسفر قابل استفاده یکی از مشکلات عمده در خاک های ایران است. برای افزایش فسفر قابل جذب از کودهای شیمیایی استفاده می شود؛ در حالی که کود فسفر مصرف شده در خاک با گذشت زمان به شکل هایی با قابلیت استفاده کم تبدیل می شود. برای افزایش کارایی کودهای فسفری می توان از مواد آلی استفاده کرد. لجن فاضلاب حاوی مواد آلی و عناصر غذایی زیادی بوده و برای بهبود حاصلخیزی زمین های کشاورزی و ارتقای عملکرد گیاهان به کار می رود. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر برهمکنش کود شیمیایی فسفر و لجن فاضلاب بر قابلیت استفاده و شکل های معدنی فسفر و شاخص های ذرت (Zea Mays L.) در یک خاک آهکی بود.

این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل فسفر (0 و 50 میلی گرم بر کیلوگرم فسفر از منبع KH2PO4) لجن فاضلاب (0 و 1 درصد وزنی/وزنی) بود. خاک های تیمارشده به مدت یک ماه در شرایط گلخانه 80 درصد ظرفیت مزرعه خوابانده شدند. ذرت (رقم سینگل کراس 704) در گلدان های 3 کیلوگرمی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد کشت شد. پس از دو ماه کشت، بخش هوایی برداشت و شاخص های رشد ذرت (غلظت فسفر، وزن ماده خشک و جذب فسفر در گیاه ذرت) تعیین شدند. همچنین، پس از کشت از خاک گلدان ها نمونه برداری شد و در آن ها شکل های فسفر(فسفر محلول و تبادلی، فسفر متصل به آهن و آلومینیم، فسفر متصل به کلسیم، فسفر باقیمانده و فسفر آلی) و فسفر قابل جذب (اولسن و کلرید کلسیم 01/0 مولار) اندازه گیری شد.

نتایج نشان داد که برهمکنش کود شیمیایی فسفره و لجن فاضلاب بر فسفر عصاره گیری شده با روش اولسن معنی دار نبود (05/0> p)؛ در حالی که بر فسفر عصاره گیری شده با کلرید کلسیم معنی دار بود (05/0>p). نتایج نشان داد که با کاربرد 50 میلی گرم بر کیلوگرم فسفر، فسفر عصاره گیری شده با روش اولسن و فسفر عصاره گیری شده با روش کلرید کلسیم به ترتیب 4/21 و 60 درصد افزایش یافت، در حالی که با کاربرد یک درصد لجن فاضلاب فسفر عصاره گیری شده با روش های اولسن و کلرید کلسیم به ترتیب 2/83 و 200 درصد افزایش یافت. اثر لجن فاضلاب بر همه شکل های فسفر (به غیر از فسفر باقیمانده) و اثر کود شیمیایی فسفره بر شکل های فسفر معنی دار (01/0>p) بود. برهمکنش بین کود شیمیایی فسفره و لجن فاضلاب فقط بر فسفر متصل به کلسیم معنی دار بود (05/0>p). اثر لجن فاضلاب بر شکل های فسفر بیش از اثر کود شیمیایی فسفره و برهمکنش آن ها بود. نتایج نشان داد که با کاربرد 50 میلی گرم در کیلوگرم کود فسفر نسبت تیمار بدون کود فسفر، غلظت فسفر در ذرت و ماده خشک ذرت به ترتیب 2/8 و 9/25 درصد افزایش یافت (01/0>p). با کاربرد لجن فاضلاب غلظت فسفر در ذرت و ماده خشک گیاه به ترتیب 9/4 و 194 درصد نسبت به سطح صفر لجن فاضلاب افزایش یافت. برهمکنش کود شیمیایی فسفره و لجن فاضلاب بر ماده خشک ذرت معنی دار (05/0>p) بود. ماده خشک گیاه در تیمار یک درصد لجن فاضلاب همراه با کود فسفره نسبت به تیمار یک درصد لجن فاضلاب بدون کاربرد کود فسفره 5/32 درصد و همچنین نسبت به تیمار کود فسفره بدون کاربرد لجن فاضلاب 170 درصد افزایش یافت.

نتایج نشان داد که اثر کاربرد کود شیمیایی فسفره بر فسفر عصاره گیری شده با روش اولسن به کاربرد لجن فاضلاب در خاک بستگی نداشت. فسفر قابل استفاده با کاربرد لجن فاضلاب به میزان چشم گیری نسبت به کود شیمیایی افزایش یافت که می تواند به دلیل اثرات متفاوت تیمارها بر شکل های فسفر خاک باشد. علاوه بر این اثر کود شیمیایی فسفره بر جذب فسفر به کاربرد لجن فاضلاب بستگی داشت.