پهنه بندی زمین شناسی مناطق مستعد برای ایجاد و گسترش بندسارها در منطقه بیرجند

استان خراسان از جمله مناطقی است که در آن، کشت دیم زار به دلیل بارش کم، امکان پذیر نیست و لذا بندسار شیوه سنتی موثر در منطقه برای کشت سیلابی به حساب می آید. محدوده مورد مطالعه در برگیرنده نقشه چهارگوش    زمین شناسی بیرجند در مقیاس 1:250000 است. این منطقه، شهر بیرجند و مراکز جمعیتی متعدد از جمله سربیشه، دستگرد، حاجی آباد، مرک، نوفرست، گیو، ماژان، خوسف، برمینگ، سرچاه شور و سهل آباد را در بر می گیرد. این مطالعه بر اساس بازدیدهای میدانی، بررسی های دورسنجی و پردازش تصاویر ماهواره ای گوگل ارث و پردازش اطلاعات پایه در محیط Arc GIS انجام شده است. در این تحقیق، ابتدا بر اساس تنوع سازندهای زمین شناسی، میزان نفوذ پذیری، درجات فرسایش پذیری و نوع بار رسوبی تولیدی هر یک از واحدهای سنگی مشخص گردید. سپس مکان یابی مناطق مستعد احداث و توسعه بندسار بر اساس نقش کمی و کیفی سازندهای زمین شناسی صورت گرفت. بر اساس پردازش تصاویر گوگل ارث منطقه مورد مطالعه، میزان مساحت گستره بندسارهای شناسایی شده منطقه، 24000 هکتار برآورد شد. وسعت مناطق دشتی و مخروط افکنه ای منطقه که مکان مناسبی برای توسعه بندسارها هستند به میزان 658222 هکتار محاسبه گردید که حدود 07/42 درصد منطقه را پوشش می دهد. با مقایسه این ارقام چنین استنباط می شود که تنها 65/3 درصد از عرصه آبرفتی و دشتی در منطقه تاکنون تحت احداث و بهره برداری بندسارها قرار گرفته است. واحدهای سنگی به لحاظ شدت فرسایش پذیری و نوع بار رسوبی تولیدی، به طبقات مناسب، تا حدودی مناسب، نا مناسب و خیلی نا مناسب طبقه بندی شدند که بر اساس نتایج آن می توان دریافت که بیش از 75 درصد سازندهای مناطق بالادست از پتانسیل نا مناسب و خیلی نا مناسب برخوردارند و تنها 25 درصد نواحی باقی مانده دارای اثرات مثبت برای احداث بندسارها می باشند. لذا بایست با در نظر گرفتن عامل زمین شناسی و تلفیق با سایر عوامل از جمله شیب منطقه و میزان وقوع سیلاب آبراهه ها نسبت به تعیین مناطق توسعه بندسارها اقدام جامع به عمل آورد.