تفسیر و تحلیل نقش آیین عزاداری عاشورا در فرایند تمدنی دولت شیعی صفویه

حکومت صفویه (907 1135ق)، ویژگی هایی دارد که آن را نسبت به ادوار پیشین تاریخ ایران متمایز می سازد. از جمله وجوه تمایزش، بعد مذهبی است. اجرای آیین عزاداری عاشورا در دولت صفویان، از دغدغه های دیرینه و از عناصر اساسی هویت بخش و تمدن ساز در فرهنگ شیعه است؛ چندان که صفویان، ساخت اجتماعی ایران را با تاکید بر هویت مذهبی و ملی جدیدی تعریف کردند. این پژوهش، درصدد است با روش توصیفی تحلیلی، ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی، نقش آیین عزاداری عاشورا در فرایند تمدنی دولت شیعی صفویه را در چشم انداز حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به عنوان زیربنایی برای دوره های بعد (قاجار و...) بررسی و تحلیل نماید. مبتنی بر این رویکرد، پرسش اصلی پژوهش پیش رو این است که آیین عزاداری عاشورا در عصر صفویه از چه ویژگی هایی برخوردار بوده و آیا توانسته خود را به عنوان یک کانون پیشرو و تمدن زا معرفی کند؟ نتیجه بررسی ها، نشان می دهد دولت صفویه با بهره مندی از عناصری چون: رسمی کردن مذهب تشیع، استقلال و آزادی سیاسی حکومت، نفوذ اجتماعی روحانیان و گسترش آیین و شعایر شیعی و رسوخ آیین های مذهبی در فرهنگ عمومی، به تدریج از کارکرد آیین عزاداری عاشورا در تمدن سازی، ایجاد انسجام و یک پارچگی در ایران آن زمان استفاده کرد.