زیباشناسی ماشین در هنر قرن بیستم با تکیه بر آراء دن آیدی

رشد فزاینده تکنولوژی در قرن بیستم ضرورت پرسش از تکنولوژی را نه تنها از سوی اندیشمندان، که حتی در میان هنرمندان نیز پیش کشید. چنین بود که رویکردهای متفاوتی نسبت به تکنولوژی شکل گرفت که تمامی آنها ذیل دو رویکرد جبرباور آرمان شهری و ویران شهری قرار می گرفتند و هر یک، سرنوشت محتومی را برای انسان در کنار تکنولوژی پیشبینی می کردند. اما گذر زمان، تغییراتی که در نقش تکنولوژی رخ داد و نیز تحولاتی که زیست- جهان انسان را دگرگون ساخت، همگی گواه بر عدم کفایت رویکردهای مذکور در جهت تحلیل روابط انسان و جهان به واسطه تکنولوژی هستند. اکنون پرسش این است که چگونه می توان پایه های نظری هنر ماشینی قرن بیستم را بر اصولی قرار داد که یک چهارچوب تحلیلی فراتر از دیدگاه های جبرباور حاصل شود. در این راستا به نظر می رسد آراء اندیشمندانی که در کنار تکنولوژی دغدغه دانش های انسانی را دارند کارساز باشد. دن آیدی در فلسفه تکنولوژی خود با رویکردی پدیدارشناسانه، که تلفیقی از نوع هوسرلی و هایدگری است، نشان می دهد که نظام چهارگانه او که روابط انسان، جهان و تکنولوژی بر آن سوار می شود، وجوه کامل تری را نسبت به رویکردهای جبرباور از روابط مذکور عیان می کند. بدین ترتیب، رساله حاضر با به رهگیری از فلسفه تکنولوژی دن آیدی و روش پدیدارشناسانه او می کوشد تا فارغ از نگاهی جبرباور به پیامدهای تکنولوژی، حضور ماشین را به مثابه نمادی از تکنولوژی در آثار هنرمندان آوانگارد نیمه نخست قرن بیستم تبیین نماید. چهارچوب نظری این پژوهش با توجه به نسبت های چهارگانه آیدی در فلسفه تکنولوژی شکل می گیرد و در عین حال تلاش برآن است تا مزیت آن را نسبت به رویکردهای جبرباورانه به تکنولوژی نشان دهد. در نهایت، آنچه که از آراء دن آیدی جهت پایه ریزی نوعی زیباشناسی برای هنر ماشینی استخراج می شود، ابهام نهفته در دل تکنولوژی است. این ابهام در تمامی آثار هنری که به ماشین پرداخته اند قابل تشخیص و عنصری مشترک است.