مطالعه سیر تحولات فناوری”ترصیع“در دوره های میانی و متاخر تاریخ فلزکاری ایرانی اسلامی
فن”ترصیع“یکی از محبوب ترین و پرکاربردترین فنون تزیینی فلزکاری ایرانی اسلامی در سده های میانی و متاخر آن است. کاربرد این فن، همراه با اسامی و اصطلاحات مربوط به آن، طی دوره های مختلف تاریخ این هنر دست خوش تغییر و تحولات متعددی شده است. هدف این مقاله، ضمن معرفی و تعریف تخصصی فن ترصیع در فلزکاری ایرانی اسلامی، ترسیم تصویری واضح تر و مشخص تر از تحولات تاریخی این فن در سده های میانی و متاخر دوره اسلامی است. درکنار این، نوشتار کنونی قصد دارد عوامل تاثیرگذار در شکل گیری و بروز این تحولات را نیز بررسی و تحلیل کند. بدین ترتیب، سوالات پژوهش کنونی عبارت اند از: در فلزکاری سده های میانی و متاخر ایرانی اسلامی، فناوری ترصیع چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ چه عواملی در بروز این تحولات نقش داشته است؟ به منظور یافتن پاسخی برای این سوالات، در اینجا، پس از گردآوری مطالب و داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای، از روش توصیفی تحلیلی برای رسیدن به اهداف تحقیق استفاده شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که فن ترصیع طی یک قرن، از اوایل سده ششم تا اوایل سده هفتم هجری، از سادگی و خامی به پیچیدگی و ظرافت قابل ملاحظه ای رسیده است. اما بعد از گذشت حدود یک سده، و در میانه های سده هشتم هجری، کاربرد این فن دوباره به سادگی گرایش پیدا کرده است. عوامل گوناگونی در ظهور و بروز این فن دخیل بوده اند. به نظر می رسد تقاضای اقشار توانگر جامعه مبنی بر استفاده از فلزات قیمتی، ولو به اندازه کم، در بدنه آثار نه چندان قیمتی در به کارگیری نوع ساده و اولیه این فن نقش موثری ایفا کرده باشد. اما در شکوفایی گونه پیچیده و ظریف این فن راه یابی نقوش انسانی و حیوانی در تزیینات بدنه آثار فلزی عاملی اساسی به شمار می رود. همچنین، شکوفایی کتاب آرایی در دوره ایلخانی از یک طرف و کاهش کاربرد برنجینه ها و مفرغینه ها، از طرف دیگر، موجب گرایش هرچه بیشتر به سادگی در کاربرد این فن پرطرفدار در سده های بعدی شده است.
ﻓﻠﺰﮐﺎﺭﻱ ، ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ، ﻣﻮﺻﻞ ، ﻓﻨﺎﻭﺭﻱ ﺗﺮﺻﻴﻊ ، ﺑﺮﻧﺠﻴﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﺮﺻﻊ ، ﺩﻭﺭﺓ ﺍﺳﻼﻣﻲ
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.