تحلیل کمی ترکیب و ساختار توده های جنگلی سرخدار (Taxus baccata L.) در وضعیت های حفاظتی متفاوت جنگلهای ارسباران

تشریح کمی ساختار جنگل به عنوان مهمترین مولفه در مدیریت اکوسیستم های جنگلی ضرورت دارد. سرخدار (Taxus baccata L.) به عنوان یکی از مهمترین گونه های درختی رویشگاه جنگلی ارسباران در شمال غرب ایران است. هدف این بررسی، تعیین ویژگی های ساختاری و ترکیب جوامع جنگلی سرخدار در رویشگاه های طبیعی در جنگل های ارسباران با استفاده از روش های مبتنی بر نزدیک ترین همسایه و نتایج آماربرداری صد در صد در رویشگاه های با وضعیت حفاظتی متفاوت بیان کند.

در این پژوهش سه رویشگاه کلاله، وایقان و کورن انتخاب و به دو روش صددرصد و نزدیکترین فاصله آماربرداری شدند. در هر رویشگاه یک شبکه آماربرداری به ابعاد 25×25 متر پیاده شده و در محل تقاطع اضلاع شبکه تعداد 56 نقطه نمونه برداری انتخاب و نزدیک ترین درختان سرخدار به مرکز تقاطع به عنوان درخت شاهد همراه با سه درخت جانبی که در نزدیک ترین فاصله از درخت شاهد قرار داشتند با استفاده از روش فاصله ای و بدون پلات اندازه گیری شدند. برای بررسی ساختار از شاخص های آمیختگی، تمایز قطری و ارتفاعی، شاخص فاصله درختان و شاخص کلارک و ایوانز استفاده شد.

میانگین ارتفاع درختان سرخدار در دو رویشگاه کلاله (83/4 متر) و وایقان (1/5 متر) بود و در اشکوب زیرین قرار داشتند. ولی در رویشگاه کورن ارتفاع درختان سرخدار (04/4 متر) با بقیه درختان توده (3/4 متر) اندازه مشابهی داشت. نتایج نشان داد که چهار گونه ممرز (68 درصد)، افرا (8 درصد)، سرخدار (7 درصد) و بلوط سیاه (2/5 درصد) حدود 88 درصد از تراکم درختان موجود در توده ها را تشکیل می داد. در هر سه رویشگاه، سرخدار در پایین ترین طبقه قطری (5/7-5/12 سانتی متر)، بیشترین فراوانی را دارد. میانگین شاخص فاصله بین درختان در رویشگاهای با سابقه حفاظت طولانی مدت و کوتاه مدت به ترتیب برابر با 8/3 و 14/5 متر بود. میانگین شاخص تمایز قطری در رویشگاهای با سابقه حفاظت طولانی مدت و کوتاه مدت به ترتیب برابر با 59/0 و 06/0 برآورد شد. نتایج محاسبات نشان داد که ارزش مینگ لینگ یک در منطقه وایقان 100 درصد بود. البته ارزش یک برای منطقه کلاله حدود 85 درصد را نشان داد. اما در رویشگاه کورن شاخص آمیختگی با ارزش صفر حدود 25 درصد فراوانی داشت. ارزش شاخص کلارک ایوانز نشان داد که در رویشگاه وایقان (29/1) و در دو رویشگاه کلاله (07/1) و کورن (82/0)، این شاخص نزدیک به یک بود.

نتایج نشان داد که پایه های سرخدار تعداد در هکتار و سطح مقطع پایینی نسبت به سایر گونه ها در توده های مورد مطالعه دارند. انجام عملیات های جنگل شناسی برای کاهش تعداد در هکتار و سطح مقطع سایر گونه ها به تقویت پایه های سرخدار منجر می-شود. با توجه به اینکه سرخدار نور ملایم را می طلبد، کاهش بیش از اندازه تراکم درختان در توده می تواند به سرخدار آسیب بزند. بر اساس نتایج اعمال حفاظت و جلوگیری از آشفتگی های با منشا انسانی می تواند باعث تسریع بازگشت اکوسیستم به وضعیت مطلوب گردد.