اثرهای چرای دام و جنگل‎کاری بر تنوع کارکرد (مطالعه موردی: منطقه چشمه دلاو، خراسان شمالی)

تنوع زیستی تنها شامل تعداد و وفور گونه‏ ها نیست، بلکه گوناگونی در کارکردهای هر گونه را شامل می ‏شود که بوسیله سنجه‎های تنوع کارکرد اندازه‏ گیری می ‏شود. از سویی دیگر، تغییرکاربری زمین‎ها و چرای دام دو مورد از مهمترین عامل‎ها تاثیرگذار بر تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم هستند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر جنگل‎کاری و چرای دام بر سنجه‎های تنوع کارکرد در منطقه چشمه دلاو در غرب استان خراسان شمالی انجام شد.

برای اندازه‏ گیری تنوع کارکرد از سنجه‏ های مبتنی بر یک ویژگی (میانگین وزنی جامعه) و مبتنی بر چند ویژگی (غنای کارکرد ، یکنواختی کارکرد ، واگرایی کارکرد ، پراکنش کارکرد و سنجه تنوع کارکرد رائو) در بسته آماری "FD" در نرم افزار "3.3.1.R" استفاده گردید. برای مقایسه تنوع در تیمارهای مورد مطالعه از تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون تکمیلی دانکن استفاده شد.

 نتایج نشان داد که چرای دام به همراه جنگل‎کاری دارای اثرهای مختلفی بر روی سنجه‎های تنوع کارکردی است. بر اساس نتایج، غنای کارکردی و سنجه تنوع کارکرد رائو و همچنین سنجه ‏های میانگین وزنی ارتفاع و فرم زیستی تروفیت در منطقه ‏های مورد مطالعه دارای اختلاف معنی‏ داری بودند. بیشترین مقادیر سنجه غنای کارکردی، تنوع کارکردی رائو و میانگین وزنی ارتفاع مربوط به منطقه‎های تحت چرای دام بود. این نتیجه نشان می‎دهد برای کاهش رقابت بین گیاهان و به حداکثر رسیدن کارکرد در یک اکوسیستم، وجود حداقلی از تنش (چرا) لازم است. همچنین بیشتر بودن سنجه میانگین وزنی ارتفاع در کاربری تحت چرا تایید کننده وجود ارتباط مثبت بین غنای کارکرد و سنجه میانگین وزنی است. از طرفی دیگر، بیشترین مقدار سنجه میانگین وزنی فرم رویشی تروفیت در کاربری عدم چرا-جنگل‎کاری مشاهده شد که در ارتباط با شرایط نامساعد محیطی از قبیل رقابت بالا (بدلیل نبود چرای دام) و مداخلات انسانی (جنگل‏ کاری) بود.

استفاده از سنجه‎های تنوع کارکرد به عنوان سنجه ای از تنوع زیستی که افزون بر اینکه فروانی گونه‏ ها، ویژگی ‏های کارکردی آن ها را نیز مد نظر قرار می ‏دهد، ابزارهای مفیدی در بررسی تاثیر عامل‎های مختلف بر تنوع زیستی و کارکرد اکوسیستم ‏های نیز می‏ باشند