اثر ورمی کمپوست غنی شده با باکتری های حل کننده فسفات بر فراهمی فسفر، pH و شاخص های زیستی در یک خاک آهکی

کمبود فسفریکی از مشکلات عمده خاک های آهکی است. یکی از راه های موثر و اقتصادی افزایش فراهمی فسفر افزودن کودهای آلی به خاک است. از مطلوب ترین مواد آلی و کودهای زیستی موجود، کود ورمی کمپوست را می توان نام برد اما مصرف زیاد ورمی کمپوست برای رسیدن به عملکرد مطلوب و همچنین دارا بودن فسفات های نامحلول آلی از محدودیت های کاربرد ورمی کمپوست می باشند. یکی از راه هایی که محدودیت های فوق را تعدیل می بخشد و اثربخشی ورمی کمپوست را افزایش می دهد، غنی سازی آن با باکتری های محرک رشد گیاه به ویژه با باکتری های حل کننده فسفات می باشد.

نمونه ورمی کمپوست در مرکز تحقیقات ورمی کمپوست دانشگاه تهران تهیه شد. تعداد 18 جدایه که دارای توان انحلال فسفات های نامحلول معدنی و آلی بودند جداسازی گردید و درنهایت دو جدایه B53 و B22 که دارای توان بالای انحلال فسفات نامحلول بودند خالص سازی و شناسایی شد. آزمایش انکوباسیون در قالب طرح اسپیلیت پلات بر مبنای زمان به منظور بررسی غنی سازی ورمی کمپوست با باکتری های حل کننده فسفات بر افزایش فراهمی فسفر قابل دسترس، pH و شاخص های زیستی شامل: تنفس میکروبی، فعالیت آنزیم های فسفاتاز قلیایی و دهیدروژناز، در گلدان های حاوی 4 کیلوگرم خاک با 5 تیمار شامل T1: ورمی کمپوست (6%) + (B53)؛ T2: ورمی کمپوست (6%)+ (B22)؛ T3: شاهد مثبت (کود سوپر فسفات تریپل به میزان 50 میلی گرم بر کیلوگرم)؛ T4: ورمی کمپوست (6%) و T5: شاهد منفی (خاک بدون ورمی کمپوست و باکتری) در 3 تکرار طراحی و اجرا گردید و در زمان ها شروع انکوباسیون و 30 روز پس از آن، اثر تیمارها بر مقدار فسفر قابل دسترس، pH و شاخص های زیستی اندازه گیری شد.

نتایج حاصل از توالی ژنی 16S rRNA نشان دادند که جدایه شماره 22 با 99 درصد شباهت به گونه Serratia marcescens و جدایه شماره 53 با 98 درصد شباهت به گونه Pseudomonas aeruqinosa تعلق دارند. نتایج نشان داد که استفاده از ورمی کمپوست غنی شده با باکتری های حل کننده فسفات (T1 و T2) نسبت به تیمار شاهد (T4) سبب افزایش معنی دار فسفر قابل دسترس (به ترتیب 59 و 100 درصد)، تنفس میکروبی خاک (58 و 61 درصد)، فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی (34 و 41 درصد)، فعالیت آنزیم دهیدروژناز (103 و 133 درصد) و کاهش pH (70/4 و 40/5 درصد) گردید. با توجه به نتایج نهایی هر دو باکتری توانستند شاخص های زیستی و فراهمی فسفر را افزایش دهند.

کاربرد ورمی کمپوست غنی شده با باکتری های حل کننده فسفات (T1 و T2) سبب افزایش فراهمی فسفر قابل دسترس، تنفس میکروبی، فعالیت آنزیم فسفاتاز قلیایی، فعالیت آنزیم دهیدروژناز و کاهش pH خاک شد این در حالی است که تیمار غنی شده با باکتری Serratia marcescens (T2) توانایی بیشتری در افزایش فراهمی فسفر و شاخص های زیستی داشت. نتایج نشان داد که غنی سازی ورمی کمپوست با باکتری حل کننده فسفات می تواند جایگزین مناسبی برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی فسفات و به عنوان یک استراتژی مناسب در مدیریت بهتر ورمی کمپوست در خاک های آهکی در آینده باشد.