بکارگیری زمین آمار مکانی-زمانی در پایش خشکسالی های شمال شرق ایران

خشکسالی به عنوان یکی از زیان بارترین بلایای طبیعی، از جمله پدیده هایی است که هم تغییرات مکانی و هم تغییرات زمانی آن حائز اهمیت است. تحلیل توام مکانی-زمانی خشکسالی ها بطور قطع، یکی از روش های موثر در پایش و ارزیابی خشکسالی ها به منظور تشخیص به موقع این رویداد و جلوگیری از اثرات مخرب بعدی خواهد بود. روش های زمین آمار مکانی-زمانی از جمله روش هایی هستند که با وارد نمودن بعد زمان در معادلات خود به این گونه تحلیل ها می پردازند. در این تحقیق، با استفاده از داده های بارش ماهانه 48 ایستگاه هواشناسی، باران سنجی و اقلیم شناسی شمال شرق کشور طی دوره ی آماری 1981-2012، شاخص خشکسالی SPI در مقیاس 12 ماهه محاسبه گردید. سپس چهار نوع تابع تغییرنگار مکانی-زمانی بکار گرفته شد و از طریق معیارهایMSE در برآورد پارامترهای مدل و معیار MSPE در پیش بینی مقادیر مشاهده نشده مقایسه شدند. مدل ضربی-جمعی به عنوان بهترین مدل شناخته شد. با بکارگیری این مدل، مقادیر شاخص SPI در سال 2012 توسط روش کریجینگ مکانی-زمانی برآورد شده و نقشه های ماهانه آن با نقشه های مقادیر مشاهداتی مقایسه شدند. از نتایج تحلیل مشخص شد که مدل توانسته است به خوبی وضعیت های خشکسالی و ترسالی را شناسایی نماید. بنابراین به کمک روش های تحلیل توام می توان شاخص خشکسالی را برای موقعیت ها و زمان های دلخواه، پیشگویی کرد. اعتبارسنجی متقابل توابع تغییرنگار مکانی-زمانی و مکانی محض نشان داد عمکرد توابع مختلف تفاوت چشمگیری با یکدیگر نداشته و این مدل ها نتوانسته اند دقت مدل های مکانی را افزایش دهند.