مروری بر خصوصیات گیاهشناسی، فیتوشیمیایی و فارماکولوژیکی گیاه دارویی کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.)

کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff.) یک گیاه دارویی اندمیک زاگرس مرکزی ایران است. به دلیل برداشت بیش از حد آن در اوایل دوره رویشی و زمان نسبتا زیاد مورد نیاز برای استقرار و تولید بذر، این گیاه فرصت تجدید حیات و تولید بذر را نداشته و در معرض انقراض می باشد. کرفس کوهی دارای دو گروه ترکیبات اسانس و فلاونوئید می باشد. فلاونوئیدها بخش مهمی از ترکیبات این گیاه هستند که دارای اثرات ضدالتهابی، ضد ویروسی، ضد دیابت و ضدسرطان می باشند. مهم ترین ترکیب موجود در اسانس کرفس کوهی بوتیلیدن دی هیدروفتالید و نیز بوتیلیدن فتالید است. فتالیدها به طور عمده در بذر گیاه یافت می شوند. همچنین، اسیدهای چرب مهم آن اسید پتروسلینیک، اسید لینولئیک و اسید پالمیتیک می باشد. در طب سنتی برای اندام های هوایی گیاه کرفس کوهی، خواصی همچون ضدالتهاب، ضددرد، درمان روماتیسم و تصفیه خون ذکر شده است. کرفس کوهی همچنین، دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و اثر حفاظت از بافت ها می‎باشد. در این مقاله، کرفس کوهی از جنبه های مختلف از قبیل مشخصات گیاه شناسی، کشت و تولید، موارد مصرف در طب سنتی و پژوهش های بالینی بررسی می شود.