ارزیابی رشد و عملکرد دانه ژنوتیپ های جدید زمستانه کلزا (.Brassica napus L) در شرایط تنش خشکی انتهای فصل

اصلاح و تولید ارقام زراعی مناسب برای مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیادی برخوردار است. آزمایش حاضر با هدف بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا و شناسایی ژنوتیپ های با پتانسیل عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی انجام گرفت. برای این منظور 18 لاین و رقم تجاری جدید کلزا تحت سه تیمار آبیاری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب، کرمانشاه، در دو سال زراعی 1393 تا 1395 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تیمارهای آبیاری عبارت بودند از؛ آبیاری کامل (شاهد)، قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی تا انتهای فصل رشد و قطع آبیاری از مرحله گل دهی تا انتهای فصل رشد. نتایج نشان داد که از اجزای عملکرد، تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه به طور معنی داری تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند. وزن هزار دانه در تیمار قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی و گل دهی به ترتیب 8/12 و 4/24 درصد کاهش یافت. کاهش تجمعی اجزای عملکرد دانه در شرایط تنش خشکی باعث کاهش 3/32 و 3/41 درصد در عملکرد دانه، به ترتیب در تیمارهای قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی و گل دهی شد. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که ارتباط ضعیفی بین عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی وجود داشت، بنابراین از شاخص های تحمل خشکی برای شناسایی ژنوتیپ های دارای پتانسیل عملکرد بالا و متحمل به تنش خشکی استفاده شد. نمودار سه بعدی بر اساس عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل، قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی و شاخص STI نشان داد که ژنوتیپ های GKH2624، GKH3705، نیما، Neptune، GKH0224 و HW118 در گروه A قرار گرفتند. در تیمار قطع آبیاری از مرحله گل دهی ژنوتیپ های GKH2624، GKH3705، نیما، Neptune، GKH0224، HW118، Wpn6 و L155 در گروه A قرار گرفتند. بر اساس نمودارهای سه بعدی و بای پلات حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط تنش شدید (تیمار قطع آبیاری از مرحله گلدهی)، ژنوتیپ های WPn6، HW118، نیما وGKH2624 به عنوان ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی و با پتانسیل عملکرد بالا شناخته شدند.