تاملی بر رویدادهای علم و فناوری در ایران طی 200 سال اخیر (پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن)

شواهد تاریخی گویای این است که در ایران توجه به علم و فناوری برای توسعه کشور از حدود 200 سال پیش و از اوایل سده سیزدهم خورشیدی آغاز شده است. در این مقاله با مطالعه و بررسی اسناد و منابع تاریخی، به مرور مهم ترین اقدام های دولت در حوزه های آموزش عمومی، آموزش عالی، پژوهش و فناوری و نقد آن ها در سه دوره تاریخی قاجار (از زمان صدارت عباس میرزا)، پهلوی و جمهوری اسلامی پرداخته می شود. شکل گیری مدارس جدید به جای مکتب خانه ها، تصویب قانون الزامی شدن آموزش عمومی، تاسیس دانشگاه ها، رشد جهشی میزان باسوادی، رشد کمی و کیفی آموزش عالی، افزایش میزان انتشارات علمی و توسعه فناوری در حوزه های راهبردی مانند فناوری موشکی و فناوری هسته ای مهم ترین رویدادهای سیاستی حوزه علم و فناوری طی دو سده اخیر در ایران است. همچنین وابستگی به کشورهای خارجی به ویژه در دوران قاجار و پهلوی، تسلط دیوان سالاری در حوزه علم و فناوری و تحریم های بین المللی مهم ترین مسایل سیاستی در حوزه علم و فناوری است که کشور با آن روبرو بوده است. با این حال، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به رغم وجود موانع خارجی به ویژه جنگ تحمیلی و تحریم های بین المللی، دستاوردهای گسترده ای در حوزه علم و فناوری کسب شده است.